"Η ΑΡΤΟΚΛΑΣΙΑ" (Ε)....& Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΪ ΔΗΜΗΤΡΗ!!!

"Η Αρτοκλασία"

*άρθρον Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Τελίδη...

«Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν. 
οι δε εκζητούντες τον Κύριον, ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού».

Το θαύμα από τον Ιησού Χριστό,
του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων στην έρημο.

     Χωρίς ιδιαίτερο λόγο, αλλά γνωρίζοντας πως πολλοί θα είναι εκείνοι οι πιστοί χριστιανοί αυτές τις ημέρες που διανύουμε, στο τέλος του Οκτωβρίου του 2021, με την εορτή του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτου, του προστάτη της πόλης μας, της όμορφης Θεσσαλονίκης, και πολύ-πολύ αγαπητού μας Αγίου με τις πολλές εκκλησιές και τους χιλιάδες συνονόματους πιστούς χριστιανούς, που τιμητικά φέρουν το όνομα του, και οι οποίοι ξέρουν το τυπικό της Ορθοδοξίας μας, που θα θελήσουν να τελέσουν Αρτοκλασία για την ονομαστική τους εορτή προσφέροντας δώρα στην εκκλησιά της Ενορίας τους και οι ιερείς τους να τα ευλογούν, να εύχονται στους εορταζομένους και να μοιράζουν τις προσφορές τους σ' όλους τους συμμετέχοντες στην χαρά της εορτής τους, αλλά  και με αφορμή από μια περικοπή του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου (Ματθ. ιδ΄14-22), την οποία και την ακούσαμε νωρίτερα μέσα στο καλοκαίρι, 

στον μήνα της Παναγίας μας, τον Αύγουστο, στους Ιερούς Ναούς όλης της Ορθοδοξίας και που αφορά το θαύμα του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων από τον Ιησού, για τον λόγο αυτό και αναρτούμε σήμερα σε επανάληψη στην ιστοσελίδα της Ενορίας του Ιερού Ναού μας, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, των Ανθοκήπων της Νέας Ευκαρπίας,  αυτό το μικρό άρθρο σχετικά με το τυπικό της τελετής της Ακολουθίας της Αρτοκλασίας, τον συμβολισμό που έχει, αλλά και την προέλευση του, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε έτσι όλοι εμείς οι πιστοί χριστιανοί, τα μέλη ενός όμορφου και παντελώς ειρηνικού "στρατού", αυτού του Χριστού μας, πως στην πίστη μας τίποτε δεν γίνεται τυχαία και πως όλα όσα διαδραματίζονται στην Εκκλησία του Χριστού, αρχή και τέλος έχουν τον Ίδιο τον Ιδρυτή της.  

Οι νοικοκυρές βάζουν τα δυνατά τους 

για να φτιάξουν την πιο όμορφη Αρτοκλασία.

  Ο όρος Αρτοκλασία σημαίνει ο τεμαχισμός του άρτου και συναντάται μόνο στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας. Η ακολουθία της Αρτοκλασίας εσφαλμένα λέγεται από τους πιστούς και αρτοπλασία, ενώ η δυναμική των συμβολισμών της γρήγορα έγινε ευλογημένη συνήθεια των πιστών χριστιανών, αλλά έγινε με τον καιρό και παράδοσις, που από γενιά σε γενιά μεταφέρεται,   ζωντανεύοντας και "στολίζοντας" έτι περισσότερο την Πίστη μας.

     Έτσι στην Λειτουργική, ένα μάθημα που διδάσκονται οι φοιτητές στο Ποιμαντικό ή Θεολογικό τμήμα των Ελληνικών Πανεπιστημίων μας, Αρτοκλασία αποκαλούμαι τον τεμαχισμό των άρτων που προηγουμένως έχουν ευλογηθεί από ιερέα ή Αρχιερέα και στη συνέχεια διανέμονται στο εκκλησίασμα. 

"...και τους εξ αυτών μεταλαμβάνοντες
πιστούς δούλους σου αγίασον..."

Οι ευλογούμενοι άρτοι είναι πέντε, ισάριθμοι δηλαδή μ΄ εκείνους που ευλόγησε ο Χριστός στην έρημο και στην συνέχεια διανεμήθηκαν στο πλήθος. Μαζί με τους άρτους ευλογούνται επίσης μικρές ποσότητες οίνου και ελαίου που προσφέρονται σε μικρές φιάλες.

     Η τελετή της Αρτοκλασίας ή της «ευλογήσεως των άρτων» είναι παλαιότατη λειτουργική πράξη και έχει τις ρίζες της στους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τις «αγάπες», τα κοινά γεύματα των πρώτων χριστιανών, που διασώζει και το αρχαίο όνομα της Θείας Ευχαριστίας 

(κλάσις του άρτου), καθώς και τον τρόπο τεμαχισμού και διανομής της.

     Η Αρτοκλασία στις μέρες μας γίνεται και κατά την ακολουθία του Όρθρου, λίγο πριν εκφωνήσει ο ιερέας το "Ευλογημένη η Βασιλεία...", με συνήθη πρακτική βέβαια να τελείτε στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, ανήμερα της εορτής, αλλά κυρίως τελείτε, που είναι και το σωστότερο, κατά τον Εσπερινό της παραμονής δεσποτικής ή θεομητορικής εορτής αλλά και στις εορτές των Αγίων μας, κατά τα ονομαστήρια μας, επίσης Αρτοκλασία κάνουμε και όποτε το κρίνουμε εμείς ή ο πνευματικός μας αναγκαίο,

Αρτοκλασία κατά την ώρα
των Αγρυπνίων στον Ιερό Ναό μας.

 η τέλεση δε  του ιερού αυτού γεγονότος αποσκοπεί  με τον συμβολισμό του πολλαπλασιασμού των άρτων από τον Ιησού στην έρημο, στην ευλόγηση του σπιτικού μας και στον πολλαπλασιασμό των υλικών αλλά και των ψυχικών αγαθών των οικείων και των φίλων μας.

     Η Αρτοκλασία όμως αποσκοπούσε και αποσκοπεί ακόμα και στην θεραπεία πρακτικής μοναστικής ανάγκης. Στα μοναστήρια, δηλαδή, οι μοναχοί αφού νήστευαν ολόκληρη την ημέρα της παραμονής κάθε μεγάλης εορτής, ήταν υποχρεωμένοι να παραμείνουν στο ναό και να μην απομακρυνθούν, μετά τον εσπερινό, προκειμένου να συνεχίσουν την ολονυκτία και να τύχουν δια της αρτοκλασίας "παραμυθίας" και "στήριξης".

Αρτοκλασίες κατά την Μικρή  Πανήγυρη 
για την εορτή της Κοιμήσεως της Αγίας Άννας,
που τελείται στον Ιερό Ναό μας την 25η Ιουλίου. 

Η ευλογία των άρτων, "ανά πέντε", του οίνου "ανά στάμνον μεστήν" καθώς και του ελαίου γινόταν με σύντομη ευχή αμέσως μετά τη λεγόμενη "λιτή", (έπειτα από την μεγάλη δέηση), περί το τέλος του Εσπερινού. Ακολουθούσε ο τεμαχισμός και η διανομή από τον "κελλαρίτη" που βρίσκονταν στον νάρθηκα ή την λιτή, δηλαδή στο χώρο μεταξύ νάρθηκα και κυρίως ναού, όπου τελούνταν η δέηση της "λιτής", εξ ου και η ονομασία του χώρου. Μαζί με τον άρτο διανέμονταν, κατά το Τριώδιο και "ανά εξ ισχάδες ή φοίνικες" (ανά 6 σύκα ξερά ή χουρμάδες) και από "ενός κρασοβολίου οίνος" (ένα ποτήρι κρασί). Το έλαιο που ευλογούνταν πιθανώς χρησιμοποιούνταν στο μεγάλο κανδήλι του τιμώμενου Αγίου.

Πανηγυρική Αρτοκλασία στον Ιερό Ναό μας,
και για την εορτή της Συλλήψεως της 
Αγίας Άννας, την 9η Δεκεμβρίου.

     Ο άρτος, το βασικό στοιχείο τροφής του ανθρώπου, ευλογήθηκε ιδιαίτερα από τον Χριστό. Στην έρημο ο Κύριος ευλόγησε τους πέντε άρτους (και τα δύο ψάρια) και με αυτά χόρτασαν πέντε χιλιάδες άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται οι γυναίκες και τα παιδιά. Στο Μυστικό Δείπνο χρησιμοποιεί τον άρτο για να παραδώσει το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στους Εμμαούς, μετά την Ανάστασή Του, τα μάτια των μαθητών ανοίγουν και Τον αναγνωρίζουν κατά την ευλογία και την κλάση του άρτου. Ο Χριστός συμβολικά μίλησε για τον παραλληλισμό του άρτου με τον ίδιο τον εαυτό Του, που είναι ο «άρτος της ζωής», ο «άρτος ο ζων», ο «άρτος ο εκ του ουρανού καταβάς» (Ιωάν. στ, 35/51/41).

Υπαίθρια Αρτοκλασία
στο παρεκκλήσι του Αγίου Παχωμίου
του Ευκαρπιώτου, στο Πανηγύρι του την 7η Μαΐου.

     Ο άρτος συμβολίζει ακόμη την Εκκλησία, καθώς τα μέλη της -οι πιστοί- ήταν πριν διεσπαρμένα όπως το σιτάρι στους αγρούς, αλλά δια του Χριστού συνήχθησαν (συγκεντρώθηκαν) σε ένα σώμα.

     Αλλά και εσχατολογικώς, ο άρτος θεωρήθηκε εικόνα της Βασιλείας του Θεού, καθώς οι συμμετέχοντες σ’ αυτήν θα βρίσκονται σε πλήρη κοινωνία με τον Θεό δια της βρώσεως του ουρανίου άρτου, που βρίσκεται στην τράπεζα του Κυρίου: «Μακάριος όστις φάγεται άρτον εν τη Βασιλεία του Θεού» (Λουκ. ιδ,15).

Ο άγιος Συμεών Θεσαλονίκης 

γράφει πως η αρτοκλασία είναι:

«άνωθεν παραδεδομένη εκ του Σωτήρος αυτού».

Αρτοκλασία και κατά την Μικρή Πανήγυρη
του Παρεκκλησίου του Αγ. Χριστοφόρου, την 9η Μαϊου,
στην είσοδο της Πλατείας των Αγίων Θεοπατόρων
Ιωακείμ & Άννης, στους Ανθόκηπους της Ν. Ευκαρπίας.

    Στην τελετή της Αρτοκλασίας, τους πέντε άρτους προσφέρουν οι πιστοί, μαζί με έναν ακόμα για την Αγία Πρόθεση, ο οποίος και θα χρησιμοποιηθεί από τον ιερέα για την Θεία Λειτουργία, φέρνουν επίσης λάδι και κρασί ενώ στο τραπέζι της Αρτοκλασίας ανάβουμε συμβολικά και πέντε κεριά από αγνό μελισσοκέρι. 
Συνήθως οι εορτάζοντες, οι οποίοι προσφέρουν και τα δώρα αυτά στην εκκλησία, συμπληρώνουν προαιρετικά την προσφορά τους με αγνές λαμπάδες για την Αγία Τράπεζα, θυμίαμα, καρβουνάκια και φυτιλάκια για τις καντήλες του ναού και οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιείτε για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας που θα ακολουθήσει και που εκείνη την ημέρα γίνεται για αυτούς ιδιαίτερα που εορτάζουν, 

«Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες 

τον Κύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού»

(Αρτοκλασία Μεγάλης Πανηγύρεως 2012)

ενίοτε δε οι εορτάζοντες προσφέρουν και λουλούδια που θα στολίσουν την Αγία Τράπεζα, ή χρήματα, για τις ανάγκες της εκκλησίας τους, για να ευλογηθούν αυτοί και τα σπιτικά τους, ενώ στο τέλος της τελετής παίρνουν έναν ευλογημένο άρτο στο σπίτι τους ο οποίος κόβεται στο γιορτινό τραπέζι, οι δε υπόλοιποι ευλογηθέντες άρτοι διανέμονται στους εκκλησιαζομένους, γεγονός που φανερώνει ακόμη περισσότερο τη σχέση της αρτοκλασίας προς τις παλαιές «αγάπες» των πρώτων χριστιανών.

    Η Πανηγυρική Ακολουθία της Αρτοκλασίας τελείται οποτεδήποτε εκτός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και των υπολοίπων πένθιμων  ημερών του εκκλησιαστικού έτους, ενώ η θέση της κατά το εκκλησιαστικό Τυπικό είναι, 

 Η Πανηγυρική Αρτοκλασία μας, παραμονή της εορτής 
των Αγ. Θεοπατόρων Ιωακείμ & Άννης, στις 8/9/2019, 
της τελευταίας Μεγάλης Πανηγύρεως που τελέσαμε 
στην φιλόξενη κατακόμβη του Ιερού Ναού μας.
Τον Σεπτέμβριο του 2020, πρώτα ο Θεός, για 1η φορά 
θα πανηγυρίσουμε στον επάνω Ιερό Ναό μας...

όπως αναφέραμε και παραπάνω αλλά το επαναλαμβάνουμε μιας και είναι η συχνότερη ερώτηση των πιστών, προς το τέλος του Εσπερινού, αλλά τελείται κατ' οικονομία και κατά την διάρκεια του Όρθρου λίγο πριν ξεκινήσει η Θεία Λειτουργία, όμως κατά την συνήθη πρακτική, η Αρτοκλασία τελείται στους Ιερούς Ναούς στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, οπότε και το εκκλησίασμα είναι περισσότερο και έτσι επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη συμμετοχή.
     Αυτά ήταν τα στοιχεία και ότι ακόμα περισσότερο μπορέσαμε να συλλέξουμε από την σχετική βιβλιογραφία που υπάρχει, κυρίως από το διαδίκτυο αλλά και από άλλες πηγές, για την λαοφιλή και ευλογημένη Ακολουθία της Αρτοκλασίας, τα οποία  και σας τα παραθέτουμε στην ιστοσελίδα της Ενορίας μας και στα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διαθέτουμε:
 1) Την ιστοσελίδα της Ενορίας μας,    www.intheopatoron.blogspot.gr, 

Αρτοκλασία και στον επάνω Ιερό Ναό μας, 
κατά την Μικρά Πανήγυρη της Συλλήψεως της Άννης,
την  9η Δεκεμβρίου του 2019

2) Την ιστοσελίδα των κατηχητικών των παιδιών μας,  της "Ιθάκης" μας,  www.enetheopatoron.blogspot.gr,

3) Το κανάλι μας στο youtube,  με όλα τα βιντεάκια από τις δραστηριότητες μας, 

4) Τα profil μας στο facebook με όλες τις σελίδες τους, 

α) της Ενορίας μας: "Ιερός Ναός Αγίων Θεοπατόρων", 

β) της ποδοσφαιρικής ομάδας μας: "Θεοπάτορες", 

γ) της ρομποτικής ομάδας μας: "Ρομποπάτορες", 

δ) των κατηχητικών μας: "Ενοριακή Νεανική Εστία <Ιθάκη>",  

5) Τον λογαριασμό της στο twitter, για όσους μας παρακολουθούν από αυτόν.

6) Τις ομάδες μας στο  Viber και σε όλους τους συμμετέχοντες ενεργά σε αυτές.

με την ευχή να βοηθήσουν όλους τους αναγνώστες, ακολούθους και φίλους μας πια, παρέχοντας την γνώση που πρέπει να έχουμε όλοι οι χριστιανοί κατά την τήρηση των λατρευτικών υποχρεώσεων μας, 

ενώ το ίδιο αυτό άρθρο υπάρχει, για όσους ενδιαφέρονται, διαμορφωμένο κατάλληλα  και σε δίπτυχα φυλλάδια στον Νάρθηκα της "ολοκαίνουργιας",   υπέργειας εκκλησιάς μας, που χαιρόμαστε δοξάζοντας τον Χριστό μας, τον "Εγγονό" των Αγίων προστατών μας, των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, των γονέων της Παναγίας Θεοτόκου κόρης τους, από τα Θυρανοίξια της τον Οκτώβριο του 2019 και εντεύθεν, αλλά διανέμονται και σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά την κυριακάτικη Θεία Λειτουργία για γηραιότερους ενορίτες μας που δεν έχουν πρόσβαση ή γνώσεις του διαδικτύου.

 "...ευλόγησον Δέσποτα τους άρτους τούτους, τον σίτον, τον οίνον και το έλαιον και πλήθυνον αυτά εν τη Ενορία ταύτη και εις τον κόσμον σου άπαντα και τους εξ αυτών μεταλαμβάνοντας πιστούς δούλους σου αγίασον..."