"ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ"

Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΜΑΣ 

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ & ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 

4. "ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ"

Στην συνέχεια των άρθρων μας για την ευλογημένη αυτή περίοδο

που διανύουμε, της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, σας παραθέτουμε ακόμα μια ανάρτηση, την 3η κατά σειράν, η οποία αφορά μια χαρμόσυνη Ακολουθία μέσα στο κατανυκτικό περιβάλλον της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής , με πρωταγωνιστή την Παναγία μας, που τελείται κάθε Παρασκευή βράδυ στους Ναούς όλης της Ορθοδοξίας.

Μια Ακολουθία ιδιαίτερα δημοφιλής στους πιστούς χριστιανούς, οι οποίοι προς τιμήν της Θεοτόκου, στολίζουν την εικόνα της και της απαγγέλνουν τα "Χαίρε..." δηλώνοντας έτσι την αγάπη και το ευχαριστώ τους για τις πρεσβείες της στον μονάκριβο Υιό της και Χριστό μας. 

Θα ακολουθήσουν σε καθημερινή βάση, και όσο με αφήνουν τα αυξημένα λειτουργικά μου καθήκοντα λόγω της περιόδου που διανύουμε, και άλλες αναρτήσεις, συνέχεια του γενικού άρθρου μας: 

"Η λατρεία μας μέσα στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή". 

Ήδη σε προηγούμενες αναρτήσεις ανεβάσαμε στην ιστοσελίδα μας για... 

1. "Η ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ"

2."ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ", 

3."Η ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ", 

σήμερα σας παραθέτουμε στοιχεία και σχόλια με θέμα,

4."ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ"

ενώ στην συνέχεια του γενικού άρθρου μας αυτού για τις Ακολουθίες της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, θα ανεβάσουμε στην ιστοσελίδα μας...

5.  "ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ" 

6. " Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ"

7.  "Η ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ"

8.   "Ο ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ"

9.  "Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ¨

10.  "ΤΟ ΙΕΡΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ" 

11."ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ" (μέρος 1ον)
12. "ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ" (μέρος 2ον) 

"Οι Χαιρετισμοί Της Παναγίας" 

ή "Ο Ακάθιστος Ύμνος".

Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια,

ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια,

αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε. 

Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον,

εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον,

ίνα κράζω σοι,

Χαίρε, Νύμφη Ανύμφευτε.

      Πρόκειται για τον δημοφιλέστερο ύμνο (ακολουθία) της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τον  δημοφιλέστερο ύμνο όμως και σε παγκόσμιο επίπεδο.

    Ψάλλετε κατά την έναρξη Των Νηστειών ή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και κατά τις πρώτες πέντε εβδομάδες, αμέσως μετά την Καθαρή Δευτέρα και κάθε Παρασκευή, ψάλλεται δε σε τμηματική διαδικασία, κατά τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές και ολόκληρος την πέμπτη Παρασκευή.

        Ο ύμνος είναι χωρισμένος σε τέσσερις στάσεις: α΄ – β΄ – γ΄ – δ΄ + την «ολοκληρωμένη» ε΄ στάση. Κάθε στάση περιλαμβάνει και ένα τμήμα του Ύμνου κατά την αλφαβητική ανάπτυξη αυτού: Α-Ω (ο ύμνος αποτελεί ακροστιχίδα που σχηματίζεται και ολοκληρώνεται με τα είκοσι τέσσερα γράμματα της Ελληνικής Αλφαβήτου) και ως εξής: Α΄ ΣΤΑΣΗ:  από Α μέχρι και Ζ, Β΄ ΣΤΑΣΗ:  από Η μέχρι και Μ, Γ΄ ΣΤΑΣΗ:  από Ν μέχρι και Σ και την Δ΄ ΣΤΑΣΗ: από Τ μέχρι το Ω και η Ε΄ ΣΤΑΣΗ: περιλαμβάνει όλα τα μέρη της ακροστιχίδας από Α μέχρι και Ω, ενώ κάθε Στάση, λαμβάνει χώρα (κατ’ αντιστοιχία), σε κάθε μία από τις πρώτες πέντε Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ή Των Νηστειών.

Ο Ακάθιστος Ύμνος «ποιητικά» 

ανήκει στα Κοντάκια.

      Σε κοντό ξύλο τύλιγαν τη μεμβράνη που ήταν αναγραμμένος ο ύμνος.

Το πρώτο τροπάριον του κοντακίου ονομάζεται «προοίμιον» ή «κουκούλιον», ενώ, όλα τα τροπάρια που ακολουθούν και τα οποία συναποτελούν το κοντάκιον, ονομάζονται οίκοι. Η ονομασία «οίκοι», ίσως να προέρχεται λόγω της οικοδομικής έννοιας, που πιθανόν εδίδετο, αποτελούσε δε ένα ολοκληρωμένο οικοδομικό έργο, προς τιμή κάποιου τιμωμένου προσώπου, Αγίου.

       Το Κοντάκιον είναι ο συνήθης όρος, που αφορά στην εισαγωγική αρχή (προοίμιο), των εκκλησιαστικών ύμνων, αποτελείται δε από μία και μόνη στροφή. Το Κοντάκιον ακολουθείται από απεριόριστους οίκους (στροφές). Κάθε Οίκος (υποχρεωτικά), καταλήγει σε διακριτό «εφύμνιον», αποτελούμενο από ένα δύο ή και τρεις στίχους, που υποχρεωτικά επαναλαμβάνονται,  κατά τον αυτό τρόπο και ολόκληροι,  σε όλους τους οίκους,  σε ολόκληρο τον ύμνο.

    Σε διάφορους ύμνους απαντάται το φαινόμενο της ακροστιχίδας, που άλλοτε φανερώνει ολόκληρο, (απλά), το αλφάβητο ή ένα ρητό ή κάποια φράση ή το δηλωτικό του δημιουργού ποιητή του Κανόνος αυτού ή την υπόθεση της γιορτής. Οι δύο μελωδίες, είναι το ιδίωμα αυτό, που χαρακτηρίζει το Κοντάκιο:

μία μελωδία για την είσοδο και μόνο του αρχικού κοντακίου και μία (η ίδια) για όλες τις στροφές - οίκους που ακολουθούν ίδιες και μέχρι τέλους.

Ο Ακάθιστος Ύμνος ή οι Χαιρετισμοί της Παναγίας, αρχίζουν με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου Παρθένου και στη συνέχεια αναφέρονται στα ακολουθούμενα (χρονικά) γεγονότα:

Στο πρώτο μισό του Ύμνου, 

από το  Α έως Μ που αποτελεί το ιστορικό διηγηματικό μέρος αυτού έχουμε:

*Η επίσκεψη του αρχαγγέλου Γαβριήλ.

*Η απορία της Θεοτόκου για το παράδοξο  της σύλληψης.

*Η εξήγηση του Γαβριήλ περί του απορρήτου.

*Η επισκίαση της Παρθένου από την Θεϊκή  δύναμη και η σύλληψη.

*Η επίσκεψη της Μαρίας προς την  κυοφορούσα τον Πρόδρομο Ελισάβετ.

*Η του Ιωσήφ υποψίες του προστάτη-μνηστήρα της Μαρίας.

*Η γέννηση και η προσκύνηση των βοσκών.

*Η υπόδειξη του δρόμου σημείου στους μάγους από το άστρο.

*Η προσκύνηση των Μάγων στον νεογέννητο Ιησού.

*Η επιστροφή των Μάγων στη Βαβυλώνα.

*Η φυγή του Ιησού στην Αίγυπτο.

*Η αγκαλιά του Συμεώνος στο βρέφος.

 Στο δεύτερο μισό του Ύμνου, 

από το  Ν εως Ω, που αποτελεί το δογματικό, θεολογικό μέρος αυτού, έχουμε:

*Η Σάρκωση του Κυρίου.

*Η Θέωση των ανθρώπων.

*Η ταπείνωση μέσω της ενανθρώπισης και η  εξύψωση του νου.

*Η των αγγέλων έκπληξη για την ενανθρώπιση.

*Η απορία των Σοφών του κόσμου.

*Η ταπείνωση του Θεού προβάτου.

*Η Παρθένος γίνεται τείχος προστασίας.

*Η ανεπάρκεια των Ύμνων για την ύμνηση του  Σαρκωθέντος.

*Η καθοδηγήτρια λαμπάδα Θεοτόκος για τη Θεογνωσία.

*Η έλευση του Ιησού για τη χάρη του κόσμου.

*Η έμψυχος ναός Θεοτόκος για τη δόξα του Ιησού.

*Η ύμνηση και η Ικεσία για την Παρθένο.

Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει δε δύο εφύμνια:

       1. Το «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε», για τους (περιττούς-μονούς) Οίκους ήτοι:

             Α – Γ – Ε – Η – Ι – Λ – Ν – Ο – Ρ – Τ – Φ – Ψ και

      2. Το «Αλληλούια», για τους (άρτιους-ζυγούς) Οίκους ήτοι:

            Β – Δ – Ζ – Θ – Κ – Μ – Ξ – Π – Σ – Υ – Χ – Ω.

Οι ύμνοι των μονών στροφών, Α – Γ – Ε – Η – Ι – Λ – Ν – Ο – Ρ – Τ – Φ – Ψ, που είναι και μεγαλύτεροι, είναι αφιερωμένοι στη Θεοτόκο.

Αρχίζουν με μικρό, πεντάστιχο προοίμιο και ακολουθούν οι χαιρετισμοί δώδεκα στίχων, καταλήγοντας με το μονόστιχο εφύμνιο «Xαίρε Nύμφη Aνύμφευτε», σύνολο (18) δεκαοχτώ στίχοι.

# Οι χαιρετισμοί των ύμνων Α+Γ απευθύνονται από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ.

# Οι χαιρετισμοί του ύμνου Ε απευθύνονται από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο που ακόμα είναι έμβρυο.

# Οι χαιρετισμοί του ύμνου Η απευθύνονται από τους ποιμένες.

# Οι χαιρετισμοί του ύμνου Ι απευθύνονται από τους Τρεις Μάγους.

# Οι χαιρετισμοί του ύμνου Λ απευθύνονται από τους πιστούς που ερύσθησαν (ξέφυγαν) από τα είδωλα.

# Οι χαιρετισμοί των ύμνων Ν+Ο+Ρ+Τ+Φ+Ψ απευθύνονται από τους πιστούς (γενικά).

Οι ύμνοι των ζυγών στροφών, Β – Δ – Ζ – Θ – Κ – Μ – Ξ – Π – Σ – Υ – Χ – Ω, που είναι και μικρότεροι, είναι αφιερωμένοι στο Θεό.

Αρχίζουν με μικρή πεντάστιχη διήγηση, καταλήγοντας με το μονόστιχο εφύμνιο «Αλληλούια», σύνολο (6) έξι στίχοι.

Τα εφύμνια τα έψαλλε ολόκληρος ο λαός…

Πότε γράφτηκε ο Ακάθιστος Ύμνος:

    Σχετικά τώρα με το χρόνο συγγραφής, αλλά και για τον Ποιητή του Ύμνου αυτού, τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα, παρ’ όλο που, δογματικά, υπάρχει μία θεωρητική χρονολογική και μόνο τοποθέτηση, αφού πιστεύεται και από κοινού είναι αποδέξιμη,  η θεωρία αυτή, πως η όλη ιδεολογική σύνθεση του συνόλου του Ύμνου, φαίνεται να έχει προσαρμοστεί στις αποφάσεις και στις δογματικές θέσεις της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου, άρα όχι πριν του 431 μ.Χ. οπότε και η πλέον καταληκτική ημερομηνία συγγραφής του.

Με βάση αυτή τη χρονική στιγμή

 υπάρχουν και οι προσεγγίσεις όπως:

* η θεωρία της συγγραφής του Ύμνου, παλαιότερα και μάλιστα κατά την περίοδο που συνεορτάζονταν ο Ευαγγελισμός και η Γέννηση των Χριστουγέννων και μέχρι της αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού (527-565), οπότε, τότε και διαχωρίστηκαν οι γιορτές αυτές.

*  Ο Συναξαριστής (χωρίς αναφορά σε χρόνο τόπο και μελωδό), συνδέει τον Ύμνο με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626, όταν ο Ηράκλειος βρισκότανε σε εκστρατεία κατά των Περσών, ενώ κατά την 6ην του ιδίου μηνός Αυγούστου η Κωνσταντινούπολη δέχεται αιφνιδιαστική επίθεση από τους Αβάρους.

*  Η απουσία του στρατού και η απόλυτη έλλειψη συμφωνίας εκεχειρίας, είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Παναγίας των Βλαχερνών.

*  Συνεργαζόμενοι οι Άβαροι με τους Πέρσες, την επομένη και μεθεπομένη, 7 και 8 Αυγούστου, ετοιμάζονται για την τελική επίθεση, με τον Πατριάρχη Σέργιο να περιφέρεται, τρέχοντας, στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, κρατώντας την εικόνα της Βλαχερνιώτισσας Παναγίας, καλώντας το λαό, σε ξεσηκωμό κι αντίσταση. Η ακολουθούμενη σφοδρή ανεμοθύελλα και η  καταστροφική, εξ αυτής, -για την αρμάδα του Άβαρο–Περσικού  στόλου, - τρικυμία, που προξενήθηκε, είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή αυτού και σε συνδυασμό με την λυσσαλέα αντεπίθεση των αμυνομένων, έφερε οικτρό αποτέλεσμα, για τους εχθρούς και τη λύση της πολιορκίας. Το φυσικό φαινόμενο θεωρήθηκε ως θαυματουργή παρέμβαση της Παναγίας, Πολιούχου της Πόλης.

*  Από τις 8 Αυγούστου του 626 ο λαός έψαλλε όρθιος, τον Ύμνο, «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ Τα Νικητήρια», καθιστώντας τον πλέον, από τον διηγηματικό ιστορικό δογματικό του τόνο ύμνο, σε δοξολογικό και εγκωμιαστικό ύμνο.

*  Σε κάθε πολιορκία και κάθε νικηφόρα λύση αυτής, ο ύμνος αυτός εμπλέκει την ιστορία του, και στις ηρωικές εκείνες εποχές, οι Έλληνες, έχοντας την ανάγκη να υπάρξουν, ακόμα και μέσα από την αφάνειά τους, έστω και με το να βάζουν ως ενδιάμεσο την ένδοξη ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δημιουργούν θρύλους, οι θρύλοι ανοίγουν τα φτερά τους, γίνονται ύμνοι, γίνονται τέχνη, που ίσως μερικές φορές να μπερδεύουν τη γνώση και να δημιουργούν σύγχυση στην επιστημονική έρευνα. 

* Όπως και να χει όμως, το θέμα υπάρχει, η ιστορία υπάρχει, όπως υπάρχει και ο σπουδαίος αυτός, Ακάθιστος Ύμνος, (που δεν είναι ο μόνος ακάθιστος – μιας και πολλοί άλλοι άδονται και ψάλλονται με το εκκλησίασμα όρθιο), που γράφει ακόμα, μέχρι σήμερα, την καλλιτεχνική του ιστορία, με την ποιητική του υπέρ-δυναμική, με όλον αυτό τον συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό, που χρησιμοποιεί σε όλα τα αναφερόμενα, καταγραμμένα επίθετα, που περιλαμβάνει, με τις απέραντες λογοτεχνικές μεταφορές, παρομοιώσεις, με τα ασύλληπτα καλολογικά του στοιχεία, ώστε αβίαστα να υπερβάλλει, σε τέτοιο υψηλό επίπεδο, που να τον καθιστά μοναδικό, όχι μόνο σε εθνικό, θρησκευτικό, θεολογικό, λογοτεχνικό, "παραληρηματικό" και αγαπητικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, να καθίσταται μοναδικός και αξεπέραστος.

-------------------------------------------------------------

* Σε κάθε "Χαίρε" του συγγραφέως του Ακαθίστου Ύμνου, αναγνωρίζουμε ένα-ένα τα στοιχεία του χαρακτήρα του,  σε κάθε στροφή, σε κάθε λέξη, σε κάθε επίθετο που βάζει μπροστά στην Παναγία ξεχειλίζει η αγάπη του για αυτήν, κάθε μεταφορά και καλολογικό στοιχείο που χρησιμοποιεί, μας υποδεικνύει την βαθιά πίστη του και τέλος όλα αυτά τα μέσα που με τόσο όμορφο και επιδέξιο τρόπο επιστρατεύει για να υπηρετήσει την τέχνη του, και που εγώ με τόση επιμονή και με επιστημονική διάθεση προσπαθώ να σας αναλύσω, όλα αυτά μας διαβεβαιώνουν πως το ταλέντο αυτό, το χάρισμα που σίγουρα έχει, η δεξιοτεχνία της πέννας αυτού του άγνωστου συγγραφέως, δεν μπορεί να είναι ανθρώπινα, αλλά μόνο θεόπνευστα και θεόσταλτα, όπως και ολόκληρη άλλωστε η εκκλησιαστική τέχνη, που περιλαμβάνει την αγιογραφία,την αργυροχρυσοχοΐα και τόσες άλλες μορφές τέχνης για την λατρεία του Θεού.

-------------------------------------------------------------

* Ο ποιητής, δεν είναι ξεκάθαρος. Κάποιοι τον χρεώνουν στον σπουδαίο Ρωμανό το Μελωδό.

Το τάλαντον του ανθρώπου αυτού ήταν τέτοιο, που κάποιοι βρίσκουν συγκλίσεις, στον ύμνο με το υπόλοιπο έργο του. όμως η πιο ήρεμη μελέτη φανερώνει στοιχεία τα οποία δε συνάδουν στην εξ αυτού συγγραφή.

Η ιστορική περιπέτεια της περιοχής, της πίστης, της γεωγραφίας, του κόσμου τότε, φέρνει το τοπίο, μπροστά σε καταστάσεις και γεγονότα, τέτοια, όπου:

* Οι Εικονόφιλοι και οι εικονομάχοι, η επανάκτηση του Τιμίου Σταυρού, η αγαπητική αλλοίωση του Συναξαριστή, ο Πατριάρχης Γερμανός Α΄, οι μοναχοί του Στουδίου, ο Λέων ο Γ΄, ο Ηράκλειος, ο Λέων ο Ίσαυρος, Επίσκοπος Βενετίας και η λατινική του μετάφραση, η εικόνα με το ειλητάριο, ο μοναχός,   ο Κοσμάς ο Μελωδός ή ο Άγιος Κοσμάς, ο Πατριάρχης Σέργιος, ο Γεώργιος Πισίδης, ο Ιερός Φώτιος, ο Απολινάριος ο Αλεξανδρεύς, ο Μητροπολίτης Νικομήδειας, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Ιωσήφ Ξένος ο Υμνογράφος, οι ποιητές του πριν και του μετά, συμβάντα, ονόματα, καταστάσεις, που εμπλέκονται, διπλοσφίγγοντας κάθε πτυχή, διπλοκλειδώνοντας, κάθε πόρτα, τριπλομανταλώνοντας κάθε παράθυρο και παραθυράκι, όλα αυτά τα πρόσωπα συντελούν προκειμένου να αποκρυφτεί τελικά η δικαιολόγηση της συγγραφής, η χρονική περίοδος, αλλά και η πατρότητα του Ακαθίστου Ύμνου.

-------------------------------------------------------------

*Ποιος ξέρει, ίσως να είναι από Θεού, και ίσως να είναι πιο χρήσιμο για εμάς να αναρωτιόμαστε για την πατρότητα της συγγραφής αυτού του μοναδικού αριστουργήματος της λογοτεχνικής αλλά και της θεολογικής πραγματικότητας της εποχής εκείνης, αλλά επιτρέψτε μου, και της σύγχρονης, από ότι να τον γνωρίζουμε τον συγγραφέα-ποιητή και να πλέκουμε για αυτόν εγκώμια στο όνομα του. 

-------------------------------------------------------------

* Το προοίμιο τροπάριο πάντως, «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», αναμφιβόλως συνετάχθη κατ’ εκείνες τις ημέρες και ώρες της πολιορκίας την 7η και 8η Αυγούστου του 626 από τους Αβάρους και τους Πέρσες, αντικαθιστώντας το προϋπάρχον,   «Το προσταχθέν μυστικώς».

* Παρ’ όλο που τα γεγονότα δεν συνέπεσαν με την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται, αυτή ακριβώς την περίοδο. Τα γεγονότα όμως έχουν ώς εξής: Στις 8 Αυγούστου λύεται η πολιορκία επί Ηρακλείου, Σεπτέμβριο λύεται η πολιορκία επί Πωγωνάτου, στις 16 Αυγούστου εορτάζεται η ανάμνηση της σωτηρίας της Πόλης επί Λέοντος Ισαύρου, στις 18 Ιουνίου λύεται η πολιορκία επί Μιχαήλ Γ'. 

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: 

Τότε γιατί ψάλλεται αυτή την περίοδο;

Μέσα στην Μεγάλη, αυτή, Περίοδο των Νηστειών, της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, συμπίπτει και η Μεγάλη Γιορτή, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Παρ’ όλο που η Γιορτή αυτή, του Ευαγγελισμού, είναι πραγματικά Μεγάλη, λόγω της περιόδου εορτασμού της, είναι και η μόνη μεγάλη εορτή, που στερείται προεορτών και μεταγιορτών, επειδή δεν το επιτρέπει το πένθιμο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Έτσι, αποφασίστηκε η αναφορά του, του Ακαθίστου Ύμνου, μετά τα Μικρά Απόδειπνα, των τεσσάρων πρώτων Παρασκευών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (αφού από τελετουργικής απόψεως, τα βράδια των Παρασκευών, ανήκουν στα Λειτουργικά των Σαββάτων – και σε αυτές τις μέρες -Σάββατα- όπως και στις Κυριακές, είναι οι μόνες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που επιτρέπονται οι εορτασμοί χαρμόσυνων γεγονότων. Ίσως αυτή να είναι η πιθανότερη εξήγηση.

Εκτός από Κοντάκιον ο Ακάθιστος Ύμνος

 έχει και Κανόνα. 

Αυτός προηγείται του Ύμνου.

«Κανών» σημαίνει χάρακας, ευθεία ράβδος, για την καταμέτρηση, αλλά και τον καθορισμό άλλων πραγμάτων. Αλλιώς και μέτρο, υπόδειγμα, ρυθμιστής.

Στην υμνολογία, Κανών, λέγεται ο μακρύς, μεγάλος ύμνος, που αποτελείται από Ωδές. Οι Ωδές στον αριθμό δεν είναι ίδιες, αλλά δεν μπορούν να υπερβούν τις εννέα.

Κάθε Ωδή (εκ του άδω, ύμνος - άσμα – τραγούδι), αποτελείται από τον «ειρμό» και τρία ή τέσσερα, συνήθως, ακολουθούμενα τροπάρια. Ειρμός, (εκ του είρω, συνάπτω – συνδέω – συμπλέκω – πλέκω – δένω - συνθέτω – αρμαθιάζω και όχι εκ του είρω, λέω – μιλάω, λέγεται η πρώτη στροφή κάθε Ωδής, βάσει της οποίας ρυθμίζονται οι υπόλοιπες στροφές - τροπάρια. Τονικά, μετρικά, μουσικά, ακολουθούν τον τρόπο, (τροπάρια), των ειρμών.

Κάθε Κανών, αποτελείται κατά μέγιστο αριθμό, από εννέα Ωδές, μιας και, εννέα στον αριθμό, είναι και οι Βιβλικές Ωδές:

Οι εννέα βιβλικές Ωδές:

1. «Άσωμεν τω Κυρίω, ενδόξως γαρ δεδόξασται», Έξοδος κεφάλαιο ιε΄

2. «Πρόσεχε, ουρανέ, και λαλήσω και ακουέτω η γη ρήματα εκ του στόματός μου», Δευτερονόμιο κεφάλαιο λβ΄

3. «Εστερεώθη η καρδία μου εν Κυρίω, υψώθη κέρας μου εν Θεώ μου επλατύνθη επ’ εχθρούς μου το στόμα μου, ευφράνθην εν σωτηρία σου», Α΄ Βασιλειών κεφάλαιο β΄

4. «Κύριε, κατενόησα τα έργα σου και εξέστην», Αββακούμ κεφάλαιο γ΄

5. «Εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου προς σε, ο Θεός, διότι φως τα προστάγματά σου επί της γης», Ησαίας κεφάλαιο κστ΄

6. «Εβόησα εν θλίψει μου προς Κύριον τον Θεόν μου και εισήκουσέ μου», Ιωνά κεφάλαιο β΄

7. «Ευλογητός ει, Κύριε, ο Θεός των πατέρων ημών, και αινετός, και δεδοξασμένον το όνομά σου εις τους αιώνας», Δανιήλ κεφάλαιο γ΄

8. «Ευλογείτε, πάντα τα έργα Κυρίου, τον Κύριον υμνείτε και υπερυψούτε αυτόν εις τους αιώνας», Δανιήλ κεφάλαιο γ΄

9. «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω Σωτήρι μου…», Λουκά κεφάλαιο α΄

Κατά συνέπεια οι ποιητές συγγραφείς των Κανόνων ακολουθούν τις εννέα αυτές βιβλικές Ωδές, διαιρώντας τα τροπάρια σε ενότητες, με αριθμό ίσο με τις εννέα Βιβλικές Ωδές. Οι λιγότερες στον αριθμό, ονομάζονται διώδια, τριώδια, τετραώδια, αφού αποτελούνται από δύο ωδές, τρεις ή τέσσερις (Κανόνες Μ. Δευτέρας, Μ. Τρίτης, Μ. Τετάρτης, κ.ά.)

Τα τροπάρια σημαίνουν μικρούς εκκλησιαστικούς ύμνους ή στροφές.

Εκτός όμως αυτών, υπάρχουν και τα άλλα, που ακούγονται ψαλλόμενα στους ναούς, με τις εξής ονομασίες:

*Αντίφωνα: μικρά αρχικά τροπάρια που αργότερα έγιναν εκτενέστερα και ονομάζονται έτσι λόγω της εκφώνησής τους από περισσότερους του ενός ψάλτες ή χορούς.

*Απολυτίκια: τροπάρια που ψάλλονται μετά το «νυν απολύεις…» και πριν από την απόλυση, κατά το τέλος της Ακολουθίας. Συνήθως ψάλλονται τρεις φορές κατά τον τύπο της Αγίας Τριάδας.

*Απόστιχα ιδιόμελα: όσα ψάλλονται με ιδιάζουσα μουσική.

*Εξαποστειλάρια: τροπάρια που κάποιο εξ' αυτών περιλαμβάνει τη φράση του Ψαλμού 42,3 «Εξαπόστειλον το φως σου…»

*Ευλογητάρια: τα τροπάρια που
ακολουθούν τη εκφώνηση του στίχου «Ευλογητός ει, Κύριε, δίδαξόν με τα δικαιώματά σου».

*Θεοτοκία: τροπάρια ύμνησης της Θεοτόκου.

*Καθίσματα: τροπάρια που ψάλλονται μετά την ανάγνωση κάποιων ψαλμών, για να αναπαυθούν οι πιστοί που για λίγο κάθονται.

*Καταβασίαι: οι ειρμοί που ψάλλονται μετά από τους Κανόνες. Η ονομασία
ίσως να προέρχεται επειδή οι ψάλτες κατέβαιναν από τα στασίδια τους,
πηγαίνοντας στο κέντρο του ναού, απ’ όπου και έψελναν ενωμένοι τα τροπάρια αυτά.

*Στιχηρά: τροπάρια που ακολουθούν
μεμονωμένους στίχους από τους ψαλμούς.

*Στιχηρά απόστιχα ή απόστιχα: τα τροπάρια που ψάλλονται στους τελευταίους στίχους Ψαλμών, οι οποίοι ψάλλονται ολόκληροι.

*Στιχηρά Ιδιόμελα: Τροπάρια που ψάλλονται με ιδιάζουσα μουσική.

*Στιχηρά προσόμοια: όσα ψάλλονται με τη μουσική των ιδιόμελων.

*Στιχηρά των αίνων ή αίνοι: τροπάρια
συνοδευτικά των ψαλμικών στίχων «Πάσα πνοή αινεσάτω  τον Κύριον. Αινείται τον Κύριον εκ των ουρανών…»

*Υπακοή: τροπάρια στα οποία ο Διάκος έψαλλε τους πρώτους στίχους, ενώ ολόκληρος ο χορός το υπόλοιπο, (εκ του Υπακούω, υποφωνώ – υπηχώ – ανταποκρίνομαι – ψάλλω, απαντώντας σε άλλον ψάλτη – δίνω ακρόαση).

Ο κανόνας που προηγείται των Χαιρετισμών είναι πλήρης, περιλαμβάνει οχτώ Ωδές και έχει ως ακροστιχίδα τη φράση: «Χαράς δοχείον σοι πρέπει χαίρειν μόνην Ιωσήφ», φανερώνοντας τον Ποιητή του, που είναι ο Ιωσήφ ο Υμνογράφος από τη Σικελία, κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Στο σύνολό του ο Κανόνας έχει οχτώ ειρμούς και τριάντα δύο τροπάρια.

-------------------------------------------------------------

     *Όλα αυτά τα δεδομένα, είναι μερικά από τα στοιχεία που μπόρεσα να συλλέξω για τον Ακάθιστο ύμνο, τα οποία άλλα είναι ιστορικά, σε άλλα θα βρείτε έκδηλο το συναισθηματικό στοιχείο, άλλα  πάλι αφορούν το ζωντανό τόσα χρόνια,"Τυπικό" της Εκκλησίας μας, μερικά από αυτά που γράφω θα τα βρείτε ως θέσφατα αφού δεν δέχονται άλλης ερμηνείας, άλλα πάλι είναι διφορούμενα, μερικά ίσως να είναι και λάθος, τα περισσότερα όμως είναι απλά γράμματα του πανέμορφου ελληνικού αλφαβήτου, που ενώνονται  μεταξύ τους και γίνονται λέξεις, που ελκύουν η μια την άλλη για να γίνουν με την σειρά τους οι λέξεις προτάσεις, που και αυτές κατόπιν μπαίνουν στην σειρά προσπαθώντας να εκφράσουν την μεγάλη αγάπη μου γιαυτό το "ποίημα", τον Ακάθιστο Ύμνο,και κατ' επέκταση τον θαυμασμό μου για τον συγγραφέα του, αλλά λίγο πιο μακρυά θα βρείτε και την υπερβάλλουσα ίσως αγάπη μου για την Παρθένο Θεοτόκο.
     Όμως ποιος θα μπορούσε άραγε εμάς τους Ανθοκηπιώτες να μας πει υπερβολικούς στην αγάπη μας για την Παναγία, όταν γνωρίσουν πως για εμάς εδώ η Παρθένος Μαρία, η Θεοτόκος και Μητέρα του Χριστού μας και ολόκληρου του κόσμου, είναι και  η κόρη των Αγίων προστατών μας, των Αγίων και Δικαίων Θεοπατόρων, του Αγίου Θεοπροπάτορος Ιωακείμ και της Αγίας Θεοπρομήτορος Άννας, που τον ναό τους τώρα χτίζουμε σιγά-σιγά στην γειτονιά μας, έναν ναό που όταν, πρώτα ο Θεός τελειώσει, θα γίνει το "πατρικό" της μονάκριβης κόρης τους, που θα την "στεγάσει" και αυτήν εκεί μαζί με τους γονείς της, δίνοντας σε όλους μας έτσι την ευκαιρία να την έχουμε κοντά μας, να την τιμούμε και θα την δοξολογούμε όπως ακριβώς της αξίζει, και όπως ακριβώς κάνουμε και για τους γονείς της όλα αυτά τα χρόνια, των οποίων Θεοπατόρων γονέων τα Ιερά Λείψανα έχουμε θησαυρισμένα στον ναό μας, τα προσκυνούμε και από αυτά αντλούμε την δύναμη μας για την κατά Χριστώ ζωή. .
       Ό όποιος λοιπόν συγγραφέας αυτού του θεόπνευστου ύμνου, που τον σκέφτηκε και κατόπιν τον έγραψε σε όποια συγγραφική χρονολογική περίοδο, αλλά και για όποιον λόγο είχε για να κάνει κάτι τέτοιο, εμείς οι απανταχού χριστιανοί Ορθόδοξοι, τον ευχαριστούμε, γιατί όλοι μας κάποια στιγμή, άλλοι καθημερινά στο τέλος της προσωπικής προσευχής μας, άλλοι πιο αραιά, όταν η Παναγία γίνεται ανάγκη που χωρίς αυτήν δεν αναπνέουμε,  μερικοί πάλι από εμάς, μόνο πέντε φορές τον χρόνο, στις Παρασκευές της Σαρακοστής, ακούμε με συγκίνηση τον ύμνο του αυτόν από τους ιερείς μας, στους όμορφους Ορθόδοξους ναούς όλης της οικουμένης, ανοίγουμε το βιβλίο των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, μερικοί από εμάς και από στήθους, και τότε μαζί με τους ιερείς μας και τον λαό του Θεού, γονατιστοί στην στολισμένη με λουλούδια και κατάφωτη από τα αγιοκέρια και τα τάματα μας, εικόνα της πιο ζεστής μητρικής μορφής, γλυκά της ψελλίζουμε το...

"ΧΑΙΡΕ ΝΥΜΦΗ ΑΝΥΜΦΕΥΤΕ"

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τελίδης