ΟΙ ΕΝ ΣΕΒΑΣΤΕΙΑ ΑΓΙΟΙ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΕΣ.

Τη 9η του μηνός Μαρτίου 

μνήμην επιτελούμεν των Αγίων και ενδόξων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, των εν τη λίμνη της Σεβαστείας μαρτυρησάντων, 

εν έτει 320 μ. Χ

Είδησις: Χθές Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017, στον Ιερό Ναό μας, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, των Ανθοκήπων της Νέας Ευκαρπίας, ετελέστη η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία μετά Όρθρου, προς τιμήν των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων που εόρταζαν.

     Τα ονόματα των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων ήταν:  Αγγίας, ο καπικλάριος (δεσμοφύλακας) Αγλάιος, Αέτιος, Αθανάσιος, Ακάκιος, Αλέξανδρος, Βιβιανός, Γάιος, Γοργόνιος, Δομετιανός, Δόμνος, Εκδίκιος, Ευνοϊκός, Ευτύχιος, Ηλιάκης, Ιουλιανός, Ηράκλειος, Ησύχιος, Θεόδουλος, Θεόφιλος, Ιωάννης, Κλαύδιος, Κύριλλος, Κάνδιδος, Κυρίων, Λεόντιος, Λυσίμαχος, Μελίτων, Νικόλαος, Ξάνθιος, Ουαλέριος, Ουάλης, Πρίσκος, Σαρκεδών, Σεβηριανός, Σισίννιος, Σμάραγδος, Φιλοκτήμων, Φλάβιος, Χουδίων.

      Και οι σαράντα αυτοί Άγιοι ήταν στρατιώτες στο πιο επίλεκτο τάγμα του στρατού του αυτοκράτορος Λικινίου (308-324) που έδρευε στην πόλη Σεβάστεια της Μικράς Ασίας (σημερινή Σιβάς Τουρκίας). Όταν αυτός εξαπέλυσε διωγμό κατά των χριστιανών, οι Άγιοι σαράντα συλλαμβάνονται αμέσως ως χριστιανοί από τον έπαρχο Αγρικόλα.
      Στην αρχή τους επαινεί και τους υπόσχεται αμοιβές και αξιώματα, για να αρνηθούν την πίστη τους. Τότε ένας από τους σαράντα, ο Κάνδιδος, απαντά: 

«Ευχαριστούμε για τους επαίνους της ανδρείας μας. Άλλ' ο Χριστός, στον όποιο πιστεύουμε, μας διδάσκει ότι στον καθένα άρχοντα πρέπει να του προσφέρουμε ό,τι του ανήκει.Και γι' αυτό στο βασιλέα προσφέρουμε τη στρατιωτική υπακοή. Αν, όμως, ενώ ακολουθούμε το Ευαγγέλιο, δεν ζημιώνουμε το κράτος, αλλά μάλλον το ωφελούμε με την υπηρεσία μας, γιατί μας ανακρίνεις για την πίστη πού μορφώνει τέτοιους χαρακτήρες και οδηγεί σε τέτοια έργα;» 

Ο Αγρικόλας κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να τους επιβληθεί με ήρεμο τρόπο και διέταξε να τους βασανίσουν.
      Οπότε, μια παγωμένη χειμωνιάτικη νύχτα, τους ρίχνουν στα κρύα νερά μιας λίμνης. Το μαρτύριο ήταν φρικτό. Τα σώματα άρχισαν να μελανιάζουν. Αλλά αυτοί ενθάρρυναν ο ένας τον άλλο, λέγοντας: «Δριμύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο παράδεισος. Λίγο ας υπομείνουμε και σε μια νύχτα θα κερδίσουμε ολόκληρη την αιωνιότητα».
      Ενώ προχωρούσε το μαρτύριο, ένας μόνο λιποψύχησε και βγήκε από τη λίμνη. Τον αντικατέστησε όμως ο φρουρός (Αγλάϊος), που είδε τα στεφάνια πάνω από τα κεφάλια τους. Ομολόγησε το Χριστό, μπήκε στη λίμνη και μαζί με τους 39 παίρνει και αυτός το στεφάνι του μαρτυρίου, αφού μισοπεθαμένους τους έβγαλαν το πρωί από τη λίμνη και τους συνέτριψαν τα σκέλη. Τα μαρτυρικά λείψανα ευρέθησαν από τους Χριστιανούς σε κάποιο γκρεμό, όπου είχαν συναχθεί κατά θεία οικονομία και ενταφιάσθηκαν με ευλάβεια.

      Στον "Ευεργετινό" (το τετράτομο Βυζαντινό έργο  που θεωρείται ως η πληρέστερα ολοκληρωμένη συλλογή αποφθεγμάτων, νουθεσιών καί διδασκαλιών των Οσίων ασκητών Πατέρων της Ερήμου), αναφέρεται ότι ενώ οι Άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες βρίσκονταν στο στάδιο της αθλήσεως έχοντας παραμείνει όλη τη νύχτα μέσα στην παγωμένη λίμνη και καθώς τους έσερναν στον αιγιαλό για να τους συντρίψουν τα σκέλη, η μητέρα ενός Μάρτυρος παρέμενε εκεί πάσχουσα με αυτούς, βλέποντας το παιδί της που ήταν νεότερο στην ηλικία από όλους, μήπως και λόγω του νεαρού της ηλικίας και της αγάπης προς την ζωή, δειλιάσει και βρεθεί ανάξιο της τιμής και της τάξεως των στρατιωτών του Χριστού. Στεκόταν λοιπόν, εκεί και άπλωνε τα χέρια της προς το παιδί της λέγοντας:

«Παιδί μου γλυκύτατο, υπόμεινε για λίγο και θα καταστείς τέκνο του Ουράνιου Πατέρα. Μην φοβηθείς τις βασάνους. Ιδού, παρίσταται ως βοηθός σου ο Χριστός. Τίποτε δεν θα είναι από εδώ και πέρα πικρό, τίποτα το επίπονο δεν θα απαντήσεις. Όλα εκείνα παρήλθαν, διότι όλα αυτά τα νίκησες με τη γενναιότητά σου. Χαρά μετά από αυτά, άνεση, ευφροσύνη. Όλα αυτά θα τα γεύεσαι, διότι θα είσαι κοντά στον Χριστό και θα πρεσβεύεις εις Αυτόν και για μένα που σε γέννησα».

       Άλλες πηγές σχετικές με το μαρτύριο των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων αναφέρουν, σύμφωνα και με το απολυτίκιο τους, πως την επομένη του μαρτυρίου τους μισοπεθαμένοι πια και αφού αρνήθηκαν εκ νέου να αλλάξουν την πίστη τους και να θυσιάσουν στα είδωλα, κάηκαν στην πυρά και οι σοροί τους πετάχτηκαν ξανά στη λίμνη από όπου και περισυνελέχθησαν από κατοίκους της περιοχής της Σεβαστείας και ετάφησαν με μεγάλες τιμές.

       Τα λείψανα των Αγίων βρήκε πολύ αργότερα με θεία οπτασία, το έτος 438 μ.Χ, η αυτοκράτειρα Πουλχερία κρυμμένα στο ναό του Αγίου Θύρσου, πίσω από τον άμβωνα, στον τάφο της διακόνισσας Ευσέβειας σε δύο αργυρές θήκες, οι οποίες κατά την διαθήκη της Ευσέβειας, είχαν εναποτεθεί στον τάφο της στο μέρος της κεφαλής της. Στην συνέχεια η Πουλχερία οικοδόμησε ναό έξω από τα τείχη των Τρωαδησίων.

       Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη των Αγίων ενδόξων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων κάθε χρόνο στις 9 Μαρτίου, ενώ η παπική Εκκλησία την επομένη. Την ημέρα αυτή γιορτάζουν ο Σαράντος ή Σαράντης και η Σαραντία ή Σαραντούλα.

*Στην ελληνική λαογραφία πολλές είναι οι λαϊκές δοξασίες, που σχετίζονται με την ημέρα της εορτής των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, έχοντας ως βάση την θρησκευτική, και τους παλαιότερους χρόνους την μαγική σημασία, του αριθμού σαράντα.

Υπάρχουν συγκεκριμένα εδέσματα συνδεδεμένα με την ημέρα της εορτής αυτής, η σαραντόπιτα (πίτα με σαράντα φύλλα), σαράντα τηγανίτες ή φαγητά από σαράντα χόρτα. Σχετική είναι και η παροιμία: «Σαράντα φας, σαράντα πιεις, σαράντα δωσ’ για την ψυχή σου».
Η ημέρα αυτή, ενταγμένη τις περισσότερες φορές μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, έδινε παλαιότερα την ευκαιρία για ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, όπως μαρτυρεί το δίστιχο που τραγουδούσαν στην Αθήνα, στο γιορταστικό τραπέζι: 
«Ας χορέψουμε κι ας είναι, των αγιω-Σαράντων είναι».

Απολυτίκιον

Ήχος γ'. Θείας πίστεως.

Θείω Πνεύματι, συγκροτηθέντες, δήμος ώφθητε, τροπαιοφόρος, Αθλοφόροι Χριστού Τεσσαράκοντα, διά πυρός γαρ και ύδατος ένδοξοι, δοκιμασθέντες λαμπρώς εδοξάσθητε. Αλλ' αιτήσασθε, Τριάδα την υπερούσιον, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.