Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΛΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟ 10/8/2020 (Ε)

Είδησις: 

Σήμερα, Δευτέρα 10η Αυγούστου 2020, στον Ιερό Ναό μας, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, των Ανθοκήπων της Νέας Ευκαρπίας, αλλά και σε όλες τις Ορθόδοξες ενοριακές εκκλησίες, θα τελεστεί κατά σειρά και πάλι η Παράκλησις προς την Θεοτόκο για την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου που διανύουμε. 
Για σήμερα δε, και σύμφωνα με το Τυπικό της Εκκλησίας μας, θα τελεστεί η Μικρή Παράκλησις, ενώ θα ακολουθήσουν τις επόμενες ημέρες εναλλάξ, μια η Μικρή και μια η Μεγάλη, μέχρι την 13η Αυγούστου 2020, εκτός των Σαββάτων 1ης & 8ης Αυγούστου 2020 και της παραμονής της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, την Τετάρτη της 5ης Αυγούστου 2020, ημέρες κατά τις οποίες δεν τελείται η Ιερά Παράκλησις της Θεοτόκου. 
Έτσι τελέσθηκαν, αλλά και θα τελεστούν ακόμα οι Παρακλήσεις στην Ενορία μας σύμφωνα με το κάτωθι πρόγραμμα:
* Η Μικρή Παράκλησις: 3η, 7η, 10η & 12η Αυγούστο 2020.
* Η Μεγάλη Παράκλησις: 2α, 4η, 6η, 9η, 11η & 13η Αυγούστου 2020.  

Ας προσκυνήσουμε και σήμερα το απόγευμα την χάρη της στην εκκλησιά της Ενορία μας, μια λαμπάδα ας της ανάψουμε και ένα λουλούδι ας της αφήσουμε στο προσκέφαλο της. 
Ας της ζητήσουμε, ας την παρακαλέσουμε ευλαβικά και πάλι να γίνει μεσολαβήτρια στον Υιό της και Θεό μας, για όλους εμάς, τους οικείους μας, τους φίλους μας και τις οικογένειες μας. 

Ας της ζητήσουμε, ξανά και ξανά, να γίνει μεσίτρια για όλους τους απανταχού Έλληνες,  αλλά και βοηθός και προστάτης της πατρίδας μας, της γλυκιάς Ελλάδας, που μέσα στον κουρνιαχτό της οικονομικής κρίσης, που εδώ και μια δεκαετία ταλαιπωρεί τους κατοίκους αυτής της δύσμοιρης χώρας, αλλά και των τρομερών προβλημάτων λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, που βιώνουμε έκπληκτοι στις μέρες μας, και που έχουν κοστίσει τις ζωές, ευτυχώς όχι πολλών εκ των συμπατριωτών μας σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο,
αλλά τώρα που γιγαντώνεται και πάλι με 2ο κύμα η πανδημία του covid-19, δημιουργεί πολλά οικονομικά προβλήματα στους πατριώτες μας, ενώ δυσκολεύει έτι περισσότερο την Εκκλησία μας επιβάλλοντας την υποχρεωτική χρήση μάσκας μέσα στους Ιερούς Ναούς της, και μάλιστα κατά την διάρκεια του "Πάσχα του καλοκαιριού", του Δεκαπενταύγουστου, οπότε και θα εορτάσουμε με όση μεγαλοπρέπεια γίνεται και μπορούμε την μεγάλη Θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και όσους και όσες φέρουν το ευλογημένο όνομα της Παναγίας μας, προσευχόμενοι παράλληλα να μπορέσουμε να τελέσουμε και το Μεγάλο Πανηγύρι των γονέων της, του Ιωακείμ και της Άννας, λίγο αργότερα, στις αρχές του Φθινοπώρου, την 6η, 7η, 8η,& 9η Σεπτεμβρίου 2020, στην εορτή της Συνάξεως των Αγίων Θεοπατόρων, αλλά να προσευχηθούμε με όλην μας την δύναμη και...για τα μη χειρότερα!!! 

Καλή Παναγιά!!!

****************

Η Παναγία, 

πηγή έμπνευσης στην τέχνη...

    

    Η Παναγία μητέρα του Χριστού μας, ήταν είναι και θα είναι στο μέλλον, πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες όλων των εποχών και όλου του κόσμου. Μεγάλοι ζωγράφοι έχουν αποθανατίσει την ζωή της Θεοτόκου σε όλες της στιγμές της, ποιητές, συνθέτες και μουσικοί έγραψαν ύμνους, ενώ η ελληνορθόδοξη ιστορία είναι γεμάτη από παραδοσιακά τραγούδια που δείχνουν την πίστη και τον θαυμασμό στην μορφή της. 

    Περισσότερο όμως γνωστό είναι το έργο των εκκλησιαστικών καλλιτεχνών, τόσο στην Δύση, αλλά κυρίως εδώ στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία μας, όπου επηρεασμένοι από την μεγάλη Βυζαντινή τέχνη της Αυτοκρατορίας, απέδωσαν με εσωτερικότητα την μορφή και θεολογία της παρουσίας της Θεοτόκου στην εκκλησιαστική ιστορία.            

    Σπουδαίοι αγιογράφοι έχουν καλύψει με χιλιόμετρα καμβά πάνω στους τοίχους των Ιερών Ναών που αγιογράφησαν ανά τους αιώνες, το γλυκό πρόσωπο της Παναγίας, υμνογράφοι σημείωσαν με το μελάνι τους, τα ποιήματα και τους ύμνους τους πάνω στο λευκό χαρτί, εμπνευσμένοι κοιτώντας και μόνο την μορφή της, καλλικέλαδοι ιεροψάλτες τιμώντας τα αναλόγια που τους δόθηκαν από την Εκκλησία του Χριστού μας, έψαλλαν τους ύμνους αυτούς για την ζωή της, το σιωπηλό και μεγαλειώδες έργο της, την μορφή της, που άλλαξε με την ενσάρκωση του Θεού και Υιού της Χριστού τον ρου της ιστορίας, αλλά και αργυροχρυσοχόοι, ξυλογλύπτες και μαρμαράδες χάραξαν με το λεπίδι τους το ζεστό πρόσωπο της Παναγίας Δέσποινας του κόσμου, στα υλικά που χρησιμοποιούσαν, τον πολύτιμο χρυσό, το λευκό ασήμι, το ευωδιαστό ξύλο, την αθάνατη πέτρα και το σκληρό μάρμαρο.  

Η ένδειξη αγάπης του λαού στην Παναγία, επικυρώνεται από την Εκκλησία...

       Όμως η αγάπη σε όλους τους Αγίους μας, μα κυρίως η τεράστια αγάπη μας, ο σεβασμός και η τιμή για το πρόσωπο της Θεοτόκου Μαρίας εκδηλώθηκαν από πολύ νωρίς και εκπροσωπήθηκαν κυρίως από τον απλό λαό του Θεού, που με την δύναμη της πίστης του κατάφερε να δείξει και να αποδείξει με την τέχνη του αυτά που αδυνατεί ο ανθρώπινος λόγος να περιγράψει επαρκώς. 

    Από αυτήν την μεγάλη αγάπη λοιπόν, την τιμή και την ελπίδα στην μεσιτεία της Παναγίας Θεοτόκου προς τον Μέγα και Μόνο Μεσίτη Χριστό και Υιό της, και την ανάγκη της να εκφραστεί, γεννήθηκε μια ξεχωριστή μορφή τέχνης που όταν αναμίχθηκε με την εκκλησιαστική ιστορία έδωσε την μουσική της Εκκλησίας μας και την βυζαντινή υμνολογία, ενώ από μέσα της ξεπήδησαν θεοφώτιστες μορφές υμνογράφων και δασκάλων, οι οποίοι και άφησαν σπουδαία έργα που ψάλλονται μέχρι τις μέρες μας από τους ιεροψάλτες των ναών αλλά και από τον απλό λαό, κυρίως δε των γυναικών που με αυτόν τον τρόπο συμπάσχουν στον πόνο της μεγαλυτέρας των γυναικών και μητέρας του Χριστού.

     Επηρεασμένη η Αγία Εκκλησία μας από την δύναμη της άδολης αυτής έκφρασης αγάπης του λαού της στο πρόσωπο της Παναγίας, καθιέρωσε δεκαπενθήμερους εορτασμούς από την 1η έως την 15η του Αυγούστου και θέσπισε παράλληλα  αυστηρή νηστεία, την νηστεία της περιόδου του Δεκαπενταυγούστου, ενώ άρχισε να τελείτε κάθε απόγευμα μαζί με τον Εσπερινό στους Ναούς, η Ιερή Ακολουθία του Μικρού και του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος εναλλάξ, εκτός των εορτών της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 

Η ιστορία του Μικρού & Μεγάλου 
Παρακλητικού Κανόνος στην Παναγία...

     Επί τη ευκαιρία του γεγονότος αυτού, καλόν θα είναι να δούμε και να γνωρίσουμε μερικά πράγματα για το τι είναι κανόνας, και ποιος συνέθεσε τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο, την ιστορία δηλαδή των όμορφων αυτών ύμνων προς την Παναγία μας.

     Κανόνας στην εκκλησιαστική υμνογραφία είναι ύμνοι μακροσκελείς, αποτελούμενοι από μικρότερες ενότητες, που ονομάζονται Ωδές. Η κάθε ωδή αποτελείτε από τον ειρμό, που είναι η πρώτη στροφή κάθε Ωδής και χρησιμεύει σαν υπόδειγμα στα τροπάρια, που τρέπονται σύμφωνα με τον ήχο του ειρμού και τέλος το εφύμνιο όπου επαναλαμβάνεται σε κάθε τροπάριο «Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς».

     H Μεγάλη και Μικρή Παράκληση στην Ύπεραγία Θεοτόκο, είναι από τις πιο λαοφιλείς ακολουθίες της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι υμνολογικά ποιήματα του δεκάτου τρίτου αιώνα, κληρονομιές της Αυτοκρατορίας της Νικαίας και της επανασυγκροτηθείσης Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως αντίστοιχα.

Η Μεγάλη Παράκλησις, 

έργο του Δούκα Θεοδώρου Β΄...

Πορτραίτο του αυτοκράτορα Θεόδωρου Β'
 από ένα χειρόγραφο του 15ου αιώνα.

     Ελάχιστη έρευνα έχει γίνει πάνω στις ιστορικές συγκυρίες που οδήγησαν στην ποίηση όσο και στην τελική μορφολογία των δύο κανόνων. Το σίγουρο γεγονός της Ιστορίας των δύο Παρακλήσεων είναι ότι ο Κανών της Μεγάλης Παρακλήσεως είναι ποίημα του Αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου Β' Δούκα του Λασκάρεως. Ο τίτλος του δούκα  μας δείχνει ότι συνέθεσε τον Κανόνα πριν την άνοδό του στον θρόνο της Νικαίας τον Νοέμβριο 1254.

     Ο Θεόδωρος Β' Λάσκαρις ήταν προικισμένος υμνογράφος και υπήρξε συνθέτης πολλών Κανόνων και άλλων ύμνων, όμως δοκιμαζόταν από κάποια ασθένεια, η οποία τον ανάγκασε να παραιτηθεί από τον θρόνο της Νικαίας και να αποσυρθεί στην Μονή των Σωσάνδρων, δυτικά της Νικαίας, όπου και εκάρη μοναχός λίγο πριν τον θάνατο του. Ο Θεόδωρος συνέθεσε τον Κανόνα της Μεγάλης Παρακλήσεως, ενώ ακόμα ήταν δούκας, μάλλον σε κάποια ύφεση της ασθενείας του που διήρκεσε περισσότερο του συνήθους, γεγονός που αποδόθηκε σε θαύμα της Θεοτόκου προς αυτόν.

     Ο Κανών γρήγορα διαδόθηκε στις Μονές της Νικαίας και κατά πάσα πιθανότητα διαμορφώθηκε σε ακολουθία από τους μοναχούς των Σωσάνδρων ή των πέριξ Μονών.

Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Θεοδώρου ο Κανών χρησιμοποιείται ήδη με την σημερινή του μορφή ως Παράκλησις σαν Βασιλική Ακολουθία και διαδίδεται σε όλη την Αυτοκρατορία της Νικαίας.

     Ακόμα και κατά τις τελευταίες ώρες του Θεοδώρου η Μεγάλη Παράκλησις ετελείτο καθημερινώς προς ίασή του. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημέρα της Κοιμήσεως τού Θεοδώρου, αλλά αφού συνέπεσε κοντά στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι οι μοναχοί των Σωσάνδρων αφιέρωσαν αυτή την ακολουθία στην μνήμη του Θεοδώρου και κατέστη συνήθεια έκτοτε να ψάλλεται η ακολουθία κάθε Αύγουστο εις μνήμην τού ποιητού της.

     Βεβαίως το όνομα της ακολουθίας δεν ήτο ίδιο με το σημερινό της Μεγάλης Παρακλήσεως, αφού δεν υπήρχε ακόμα Μικρή Παράκλησις. Θα μπορούσε κάλλιστα να είχε ονομαστεί ευθύς εξ αρχής «Παρακλητικός Κανών», αφού αποτελούσε επίκληση προς βοήθεια και παρηγοριά άνωθεν.

Η Μικρή Παράκλησις,

έργο αντιζηλίας μεταξύ βασιλικών δυναστειών...

     Στις 25 Ιουλίου 1261 o Αλέξιος Στρατηγόπουλος καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό του Αυτοκράτορα της Νικαίας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου τερματίζοντας έτσι την λατινική κατάληψη των Σταυροφόρων τού 1204. Η αναίμακτη ανάκτηση της Πόλης χαρακτηρίστηκε αμέσως ως θαυματουργή παρέμβαση της Θεοτόκου. Ο Αυτοκράτωρ για να τιμήσει το θαύμα και την Θεοτόκο αποφάσισε να ηγηθεί θρησκευτικής πομπής και να εισέλθει στην Πόλη κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις τού δεκαπενταύγουστου. Μεταξύ της 25ης Ιουλίου και 15 Αυγούστου πολλές ευχαριστήριες ακολουθίες γινόντουσαν στην Κωνσταντινούπολη και μεταξύ αυτών ήταν και ο προσφάτως εισαχθείς Παρακλητικός Κανών τού Θεοδώρου Λασκάρεως.

     Η νέα Βασιλική Αυλή του Μιχαήλ, ευρέθη προ διλήμματος. Οι δύο βασιλικές δυναστείες τού Θεοδώρου Λασκάρεως και Μιχαήλ Παλαιολόγου ευρίσκοντο σε μεγάλο μίσος μεταξύ τους. Ο Μιχαήλ είχε ήδη σφετερισθεί την εξουσία από τον νόμιμο διάδοχο και γιο τού Θεοδώρου, Ιωάννη. Ήταν δύσκολο κατά συνέπεια να δεχθεί η Βασιλική Αυλή ακολουθίες που θύμιζαν την δυναστεία τού Θεοδώρου.

     Ο άγνωστος μέχρι τότε μοναχός Θεοστήρικτος έδωσε την λύση. Χρησιμοποιώντας τον ήδη γνωστό Κανόνα προς την Υπεραγία Θεοτόκο τού Θεοφάνους Γραπτού και άλλα λειτουργικά στοιχεία, όπως βιβλικά αναγνώσματα, ευαγγέλιο, έφτιαξε την Ακολουθία τού Μικρού Παρακλητικού Κανόνος. Ο Κανών τού Θεοφάνους Γραπτού είχε ήδη εισαχθεί ως πρώτος κανών τού όρθρου στις εορτές μεγάλων αγίων. Ο Θεοφάνης με την σειρά του είχε χρησιμοποιήσει, προϋπάρχοντα στοιχεία από τον Κανόνα τού Ιωάννου Δαμάσκηνου στην έγερση τού Λαζάρου. Συγκεκριμένα είχε δανειστεί τους ειρμούς της α”, γ”, ζ και η” ωδής, ενώ τους υπολοίπους ή τους συνέθεσε μόνος του ή τους δανείσθηκε από προγενέστερο λειτουργικό υλικό.

Ωφελημένος από την διαμάχη ο λαός, που καλοδέχεται τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα...

     Έτσι ο Μικρός Παρακλητικός Κανών, έργο που προέκυψε από το  κατ' ανάγκην "πάντρεμα" του μοναχού Θεοστηρίκτου μεταξύ του Μεγάλου Κανόνος του Θεοδώρου Β', του ποιήματος του Θεοφάνους Γραπτού και άλλων λειτουργικών στοιχείων, πήρε ανάλογη μορφή και σχήμα με τον ήδη υπάρχοντα Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα, που παρέμεινε εις χρήση μόνο κατά την νηστεία του δεκαπενταύγουστου, αφού ήταν τόσο στενά συνδεδεμένος με την μνήμη τού Θεοδώρου, ενώ βαθμιαία άρχισε να εναλλάσσεται με τον Μικρό, ο όποιος διεδόθη εξίσου ευρέως και χρησιμοποιείτο πλέον καθ' όλη την διάρκεια τού χρόνου (εις πάσαν περίστασιν). 

      Έτσι στα χέρια του λαού του Θεού βρέθηκε ακόμα ένα όμορφο ποίημα, εξίσου δυνατό και ικανό για να καλύψει την αγάπη του στην Παναγία, και αυτός είναι που ωφελήθηκε από αυτήν την διαμάχη μεταξύ των βασιλέων του, και τελικά το καθιέρωσε να ψάλλετε στις εκκλησίες, αλλά και κατ' ιδίαν καθημερινά από τους πιστούς μέχρι και τις μέρες μας.  

Καθιέρωση της εναλλάξ χρήσης

 των δύο Παρακλήσεων...

Η Παναγία η Χρυσαφίτισσα
 στολισμένη στις Παρακλήσεις  του  Ναού μας,
των γονέων της Θεοπατόρων Ιωακείμ & Άννης,
των Ανθοκήπων της Νέας Ευκαρπίας.

             Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς καθιερώθηκε η εναλλακτική χρήση των δύο Παρακλήσεων κατά το δεκαπενταύγουστο. Είναι όμως φυσικό να υποθέσουμε πως αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο τον Μιχαήλ και την λησμόνηση των διαφορών των δύο δυναστειών καθιερώθηκε η εναλλαγή των δύο Παρακλήσεων κατά το δεκαπενταύγουστο ως εναρμόνιση των δύο παραδόσεων Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως.

Καταφυγή μας, η Παναγιά και η Εκκλησία του Υιού της...  

      Με αυτόν τον τρόπο σήμερα αποδίδουμε τιμή στην πρώτη πρέσβειρα και μεσίτρια στον Υιό της και Θεάνθρωπο Χριστό. Και η Παναγία μας είναι εκείνη, που μπορεί και θέλει να μεταφέρει τις ικεσίες και τις δεήσεις μας στα πόδια του Παμβασιλέως Θεού. Η Θεοτόκος Παναγία "μάνα" μας, "χαίρεται" και "υπερηφανεύεται" για το ελληνικό Έθνος, που πρώτο από όλες τις πατρίδες της και καθ' όλη την διάρκεια του έτους, μα ιδιαίτερα τώρα μέσα στον Αύγουστο, γεμίζει ασφυκτικά τις εκκλησιές και τα ξωκλήσια της και πανηγυρίζει την ζωή με την Αγία Κοίμηση της. 
(κάντε κλικ στον σύνδεσμο και δείτε όλα τα προσωνύμια της Θεοτόκου)

      Ας καταφύγουμε λοιπόν και εμείς εκεί αγαπητοί μου αδελφοί, με πίστη, με αληθινή ταπείνωση και με αγάπη ας κατακλύσουμε τις εκκλησιές της γειτονιάς μας, στους ενοριακούς Ναούς και στα ξωκλήσια της απαράμιλλης ομορφιάς υπαίθρου της Ελλάδας μας, ας καταφύγουμε στην δροσερή, μέσα στο κατακαλόκαιρο, αγκαλιά της φυσικής Μητέρας του Χριστού μας, αλλά και δικής μας μητέρας και ας την παρακαλούμε καθημερινά και ειλικρινά για τα προβλήματά μας, και εκείνη Πολυεύσπλαχνη, θα μας συμπαραστέκεται στις δύσκολες ώρες και θα μας ελεεί με τη μεγάλη χάρη της.

Καλή Παναγιά σε όλους!!!