ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΤΥΠΙΚΟ, Η ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΗΘΗ & ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ.

Είδησις: 

Σήμερα, Πέμπτη 11 Αυγούστου 2016, ψάλλεται στους ναούς σύμφωνα με το Τυπικό, η Μεγάλη Παράκλησις της Θεοτόκου, και όλοι πάμε στη εκκλησιά της Ενορίας μας, για να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Παναγιά μας και για να την παρακαλέσουμε θερμά να συνεχίσει να μας προστατεύει στους δύσκολους καιρούς που περνά η Ορθοδοξία και η Ελλάδα μας...   

****************

Το "Τυπικό" και η "Παράδοσις" 

της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας 

κατά τον Δεκαπενταύγουστο.

     Η εκκλησιαστική περίοδος του Δεκαπενταυγούστου είναι αφιερωμένη στο γλυκύτατο πρόσωπο της Παναγίας μας, η οποία είναι ο συνδετικός κρίκος της Παλαιάς με την Καινή Διαθήκη, αλλά και η σκάλα που συνδέει τον ουρανό με την γή, έναν δρόμο ανηφορικό και δύσκολο που αποζημιώνει πλήρως όμως τον οδοιπόρο ο οποίος θα τον ακολουθήσει, μια και ο προορισμός του είναι ο Παράδεισος. 

     Η Εκκλησία, υπερτονίζοντας την αξία της Παναγίας Θεοτόκου στην ιστορία της, θέσπισε την νηστεία του Δεκαπενταυγούστου στο τυπικό της, αλλά και τις Παρακλήσεις της, τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα εναλλάξ για όλη αυτήν την περίοδο. Η εκκλησιαστική παράδοσις από τη άλλη, η βούληση του λαού του  Θεού δηλαδή, καθιέρωσαν πολλές και όμορφες συνήθειες των πιστών που ντύνουν κατά την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου την αγάπη τους για την Παναγία "μάνα" τους. 

     Ας δούμε λοιπόν αυτό το εκκλησιαστικό τυπικό αλλά και την παράδοση που μας χάρισε τόσο όμορφα και συγκινητικά χριστιανικά έθιμα, που ακόμη στις μέρες μας, μέσα σε μια δύσκολη και ύποπτη εποχή οι πιστοί συνεχίζουν να τα τηρούν και η Εκκλησία μας να τα αγκαλιάζει και να τα μεταδίδει στις γενεές που ακολουθούν και "εις τον αιώνα του αιώνος". 

Το εκκλησιαστικό Τυπικό

 Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου.

     Την από 1η μέχρι και 14η Αυγούστου νηστεύουμε προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου η οποία και εκείνη ενήστευσε επίσης πριν από την Κοίμησή της. Η νηστεία του Δεκαπενταυγούστου έχει αυστηρό χαρακτήρα και αρχικά ήταν διαιρεμένη σε δύο τμήματα: αυτό που προηγείτο της εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6/8) και εκείνο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

*Νηστεύουμε λοιπόν και από λάδι όλες τις ημέρες. Κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές.

*Κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στις 6 του μηνός, οποιαδήποτε μέρα κι αν πέσει, καταλύουμε ψάρι.

*Κατάλυση ιχθύος και μόνον, έχουμε και κατά την ημέρα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αν αυτή πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή.

     Η νηστεία είναι εντολή του Θεού. Η πρώτη. Η πιο παλιά από όλες. Την έδωσε στον Αδάμ μέσα στον παράδεισο. Το νόημα της νηστείας ήταν να χρησιμοποιηθεί ως όπλο για να συνηθίσουν οι άνθρωποι στην υπακοή στον Θεό και στην πάλη κατά του διαβόλου.

     Ο Xριστός, τόνισε ακόμη περισσότερο την αξία της νηστείας, λέγοντας πως «Το γένος τούτο ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία». Δηλαδή με τη νηστεία πολεμάμε τον διάβολο και τον νικάμε. Ο ίδιος ο Χριστός πάλι την καθιέρωσε πρώτος νηστεύοντας  για σαράντα μέρες στην έρημο προετοιμάζοντας την δημόσια δράση Του. «Και ουκ έφαγεν ουδέν εν τοις ημέρες εκείνες». (Ματθ. δ΄ 2 )

      Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας «Δεν αρκεί η αποχή από τροφές, αλλά ας νηστεύσωμε νηστεία αρεστή στον Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, αποχωρισμός από τις επιθυμίες, από τη συκοφαντία, το ψέμα, την επιορκία». (Μέγας Βασίλειος).

Οι παρακλητικοί κανόνες της Θεοτόκου.

      Τον Δεκαπενταύγουστο είναι μια περίοδος του εκκλησιαστικού έτους κατά την οποία η ορθόδοξη ψυχή στρέφει τα μάτια με βαθιά κατάνυξη προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Επί δεκαπέντε μέρες πριν από την εορτή της Κοιμήσεως, σημαίνουν οι καμπάνες την ώρα του δει­λινού, και τα πλήθη των πιστών πάνε να ψάλλουν τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα. Ανάλογη κατάνυξη έχει βέβαια και η περίοδος των Χαιρετισμών της Παναγίας. Αλλά ενώ στους Χαιρετι­σμούς κυριαρχεί ο υμνολογικός τόνος, η θριαμβική δοξολόγηση των απείρων χαρίτων της «Μητρός του Θεού γενομένης», στους Παρα­κλητικούς Κανόνες του Δεκαπενταυγούστου κυρίαρχος τόνος είναι το πένθος και η οδύνη της βαρυαλγούσης ψυχής του πιστού που ζη­τά παράκληση και παρηγοριά από την Παναγία.

      Οι Παρακλητικοί Κανόνες, ο Μικρός και ο Μέγας, ή απλώς η Μικρή και η Μεγάλη Παράκληση, επειδή δια των ύμνων αυτών οι πιστοί παρακαλούν την Παναγία να ακού­σει και να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους, ψάλλονται εναλλάξ, δη­λαδή τη μία μέρα ψάλλεται η Μεγάλη και την άλλη η Μικρή. 
Μόνο κατά τους εσπερι­νούς των Σαββάτων και της Εορτής της Μεταμορφώσεως του Κυρίου δεν ψάλλον­ται οι Παρακλήσεις, και τούτο επειδή το περιεχόμενό τους είναι πέν­θιμο και ικετευτικό και δεν συμφωνεί προς το χαρμόσυνο ύφος των εορταστικών αυτών ύμνων.

       Εκτός όμως από την περίοδο του Δεκα­πενταύγουστου, η Μικρή ιδίως Παράκληση, ψάλλεται συχνά, «εν πά­ση περιστάσει και θλίψει ψυχής», είτε στους Ιερούς Ναούς είτε και κατ' οίκον από τους πιστούς, οι οποίοι επιθυμούν να ικετεύσουν δι' αυτής τη Θεοτόκο και να επικαλεσθούν την μεσιτεία της. Η δε διάκριση των Παρακλήσεων σε Μικρή και Μεγάλη, οφείλεται αποκλειστικώς και μόνον στην έκταση, το μέγεθος των τροπαρίων. Τα τροπάρια δηλαδή της Μικρής Παρακλήσεως είναι μικρότερα και συντομότερα από εκείνα της Μεγάλης.

             Οι δύο Παρακλήσεις, πλην του Κανόνος, περιλαμβάνουν στην Ακο­λουθία τους και Ψαλμούς, δεήσεις υπέρ των ζώντων πιστών υπέρ των οποίων τελούνται, και Ευαγγελική περικοπή. Το περιεχόμενό τους είναι ικετευτικό, συγκινεί τους πιστούς, διδάσκει και προτρέπει αυτούς να προστρέχουν με θάρρος και εμπιστοσύνη πάντοτε προς την Κυρία Θεοτόκο, τη Μεγάλη Μητέρα τους, για να βρίσκουν παρηγοριά και να λαμβάνουν βοήθεια στις ανάγκες τους.

       Με το ιστορικό των δύο Παρακλήσεων έχουμε ασχοληθεί σε προηγούμενο εκτενέστερο άρθρο της ιστοσελίδας του ναού μας (κάντε κλικ και δείτε παλαιότερο άρθρο μας για το ιστορικό των Ιερών Παρακλήσεων προς την Θεοτόκο)   οπότε σε αυτήν την ανάρτηση μας θα επικεντρωθούμε κυρίως στις παραδόσεις των χριστιανών και τα εκκλησιαστικά έθιμα και τις συνήθειες των πιστών.

Η εκκλησιαστική παράδοσις.

Το Πάσχα του καλοκαιριού.       

      Κάθε φορά που εορτάζουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου είναι σαν να έχουμε Πάσχα· το Πάσχα του καλοκαιριού. Πάσχα μας ετοιμάζει η Κυρία Θεοτόκος. Διάβαση ένδοξη «εκ του θανάτου εις την ζωήν». Δεύτερο Πάσχα, άγιο, άμωμο, ζωοποιό για το ανθρώπινο γένος, γιατί πράγματι σήμερα «νενίκηνται της φύσεως οι όροι».

      Η μετάσταση της Θεοτόκου ως ένα γεγονός αναμφισβήτητο, που διασώθηκε από την Ιερά Παράδοση, έχει ενσωματωθεί στην διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Παρθένος Δέσποινα του κόσμου ήταν εκείνο το ιδιαίτερο δημιούργημα του Θεού που υπερέβη όλους τους ανθρώπους και δοξολογήθηκε  από τους Αγγέλους. Αυτή μόνη από τους ανθρώπους έζησε βίο πανάμωμο, και το ακατάληπτο για όλα τα λογικά όντα, κατέστη Μητέρα του Θεού.            

       Κατόπιν η Παναγία ως άνθρωπος υπέρχεται στην ασθένεια του θανάτου και πεθαίνει, χωρίς όμως να χωρισθεί η ψυχή και το σώμα της από τον Θεό, απλά λύνεται προσωρινά ο σύνδεσμος που τα ενώνει μεταξύ τους, όπως είχε γίνει και με τον Χριστό. Μετά τον θάνατο η ψυχή της ενώνεται αμέσως με τον Χριστό. Διότι ο Κύριος κατά την ώρα της Κοιμήσεως της Μητέρας Του συνοδευόμενος από τα υπερκόσμια τάγματα των αγγέλων και αγίων παίρνει την ιερά ψυχή της όχι απλώς στον ουρανό, αλλά «έως αυτού του βασιλικού θρόνου Του, εις τα επουράνια Άγια των Αγίων», όπως αναφέρει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ενώ το ζωαρχικό και θεοδόχο σώμα της Παναγίας μετά από τρεις ημέρες μετατίθεται στους υπερουρανίους χώρους, άφθαρτο, προς τον Μονογενή και αγαπημένο Υιό Της. Δηλαδή μπορούμε να μιλήσουμε και για εν σώματι ανάσταση της Θεοτόκου. Ανάσταση όμως που δεν ενεργήθηκε από την ίδια, αλλά από τον Υιό και Θεό της.

      Μάρτυρας αυτής της "αναστάσεως", μεταστάσεως της Θεοτόκου είναι ο Απόστολος Θωμάς, ο οποίος δεν παρευρισκόταν στην οσία ταφή της, αλλά ερχόμενος καθυστερημένος ως συνήθως, μετά από τρεις ημέρες, και μετά από παράκλησή του ανοίγουν οι υπόλοιποι Απόστολοι τον τάφο και δεν βρίσκουν το θεοδόξαστο εκείνο σώμα. Βλέπουν όμως την Θεοτόκο να ανεβαίνει στους ουρανούς και να παραδίδει στον απόστολο Θωμά την Τιμία και Αγία Της Ζώνη ως τεκμήριο της μεταστάσεώς της, κάτι αντίστοιχο που είχε γίνει και με την ψηλάφηση του Κυρίου από τον ίδιο Απόστολο.

      Έχοντας όλα εκείνα τα στοιχεία λοιπόν του Πάσχα, ο λαός του Θεού "Πάσχα του καλοκαιριού" ονόμασε την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου και κατόπιν η άδολη αγάπη του για το ιερό πρόσωπο της Παναγίας, κατέγραψε στην παράδοση του πολλά ακόμα έθιμα και συνήθειες που εμείς κάποια από αυτά συγκεντρώσαμε και σας τα παρουσιάζουμε: 

Οι παραδόσεις και τα έθιμα μας.

*Καθημερινά η εικόνα της Θεοτόκου τοποθετείται σε κεντρικό σημείο των ναών όλης της οικουμένης, πάνω σε περίτεχνα δισκέλια και τρισκέλια ή κιβώρια ξυλόγλυπτα που ντύνονται με όμορφα   χειροποίητα ασπροκέντια, ενώ λαμπάδες σιγοκαίνε στο προσκεφάλι της υποδεικνύοντας το φώς, την λάμψη και την ζεστασιά της Παναγίας στην ζωή μας.

*Ο στολισμός της εικόνας της είναι μια άλλη ευλογημένη συνήθεια των χριστιανών η οποία δείχνει την αγάπη του στο πρόσωπο της Μητέρας του Χριστού μας και "μάνας" όλου του κόσμου. Τα πιο φρέσκα και πιο όμορφα λουλούδια των κήπων μας φέρνουμε στην εκκλησιά και γυναίκες με περισσή επιμέλεια και ευλάβεια στολίζουν την εικόνα της πρώτης, της πιο σημαντικής γυναίκας στην εκκλησιαστική ιστορία.

*Τάματα κρεμούν οι πιστοί στο εικόνισμα, της τάζουν και της ζητούν εξομολογούμενοι τα κρίματα και τις παρασπονδίες τους, να πρεσβεύει για αυτούς στου Υιό της για υγεία, ευτυχία, για καλή εργασία, για καλή παντρειά στα παιδιά τους, για απογόνους και τόσα άλλα που τους βασανίζουν. Και η Παναγιά τα ακούει όλα και τα μεταφέρει στο Υιό της προτρέποντας Τον να ανταποκριθεί στις παρακλήσεις του ποιμνίου Του.

*Με επίθετα διάφορα κοσμούν το όνομα της, τα προσωνύμια ή θεοτοκονύμια, λέξεις γλυκές που καθορίζουν την Παναγία ανάλογα με την τεχνική του αγιογράφου, η το θαύμα που έκανε, τον τόπο που βρέθηκε ή την καταγωγή της, τα στολίδια της, το ύφος της, την ιστορία της, τον πόνο και την χαρά της. (κάντε κλικ και δείτε τα Θεοτοκονύμια της Παναγίας που ξεπερνούν τα 600, για άλλους δε δεν μετριούνται, όπως η αγάπη μας για αυτήν)

*Πανηγύρεις των εκκλησιών τους που είναι χαρισμένες στο όνομα της Παναγίας ετοιμάζουν οι κάτοικοι των χωριών και των πόλεων και των νησιών μας, εκδηλώσεις χαράς μπερδεμένες και ανακατεμένες στην εκκλησιαστική και την λαογραφική παράδοση, προσευχές και ικεσίες μέσα στους ναούς και κατόπιν χορούς, τραγούδια, φαγητό και διασκέδαση έξω από αυτούς και όλα προς τιμήν της γυναίκας εκείνης που κυοφόρησε τον Σωτήρα του κόσμου και σωτήρα του.(κάντε κλικ και δείτε την περσινή παρόμοια Πανήγυρη μας. Από τώρα ετοιμάζουμε ήδη την φετινή Πανήγυρη μας στους Ανθόκηπους της Νέας Ευκαρπίας όπως κάθε χρόνο αυτήν την εποχή, προς τιμήν των γονέων της Παναγίας μας, του Ιωακείμ και της Άννας, των Αγίων και Δικαίων Θεοπατόρων, που είναι και οι προστάτες των άτεκνων ζευγαριών, την 8η, 9η, 10η και 9η Σεπτεμβρίου 2016)

*Σε μερικές περιοχές, γυναίκες ντυμένες με μαύρα ψάλλουν και τα Εγκώμια της Παναγίας, ενώ Επιτάφιο περιφέρουν στους δρόμους και στις γειτονιές, συνήθειες που μας παραπέμπουν στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στην Σταύρωση και στην Ανάσταση του Χριστού μας, ενώ μερικές γυναίκες φορούν τα μαύρα ρούχα για όλη την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου κρατώντας με αυτό τον τρόπο πένθος για την Κοίμηση της Θεοτόκου.    

Ο Ναός μας, το 2015...

*Πολλά ακόμη έθιμα και παραδόσεις υπάρχουν συνδεδεμένες με το γλυκύτατο πρόσωπο της Παναγίας μας, η φιλανθρωπία μας στους φτωχούς και ανήμπορους, οι προσφορές στην εκκλησία, το λάδι και το κρασί στον παπά για να κάνει την Θεία Λειτουργία, η εξομολόγησις, η συχνή Θεία Κοινωνία καθ' όλη την διάρκεια του Δεκαπενταυγούστου και τόσα ακόμη, πράξεις που δείχνουν την αγάπη μας, πράξεις και συνήθειες που μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, ένθερμους χριστιανούς, συνεχιστές του έργου της Παναγίας μας, συμβατούς με την διδασκαλία του Υιού της Χριστού, αρεστούς στα μάτια του Θεού.

        Πράγματι πόσο ευαρεστείται η Παναγία μας όταν βλέπει ότι αγωνιζόμαστε για την σωτηρία μας! Πόσο αναπαύεται! Δεν χρειάζεται η Θεοτόκος ούτε τάματα, ούτε στολίδια, ούτε λουλούδια, ούτε λαμπάδες, ούτε δοξολογίες, αλλά εμείς είμαστε αυτοί που τα χρειαζόμαστε όλα αυτά για να της τα προσφέρουμε και για της δείξουμε την αγάπη μας που περισσεύει. Η Δέσποινα Παναγία μας, απλή και ταπεινή, το μόνο που έκανε όσο ζούσε ήταν ο αγώνας της επί της γης με αφανή και άγιο τρόπο, κάτι που το έκανε για να μας αφήσει παράδειγμα τελείας ασκήσεως. Στην Γεθσημανή εκεί που έμενε, μετά την Κοίμησή της, βρήκαν στις πλάκες όπου έκανε μετάνοιες να έχουν σχηματισθεί βαθουλώματα, λακκούβες από την πολλή χρήση και τριβή.

...ο Ναός μας το 2016!!!

         Ας μιμηθούμε και εμείς την άμεση υπακοή της, την προσφιλή της ταπείνωση, την μυστική εσωτερική της πνευματική εργασία, την πυριφλεγή προσευχή της, τον Θείο έρωτά της, τον πνευματικό πόνο που ως ρομφαία ένιωσε κάτω από τον Σταυρό του Υιού της. Ειδικά δε εμείς οι Ανθοκηπιώτες ας γίνουμε μιμητές της, αφού έχουμε το μοναδικό προνόμιο να χτίζουμε το "πατρικό της σπίτι", την εκκλησιά των γονιών της, του Ιωακείμ και της Άννας, γιατί αφού εδώ είναι η "γιαγιά" Άννα και ο "παππούς" Ιωακείμ του Εγγονού τους Χριστού κάπου δίπλα, κοντά μας, πάνω μας, μέσα μας θα είναι και η μητέρα του, η Παναγία Θεοτόκος, πρέσβης και προστάτης των παιδιών και των οικογενειών μας. 

        Σε όσους αγωνίζονται με πίστη και αφοσίωση η Παναγία γίνεται η «υπέρμαχος σύμμαχος» τους, γίνεται η «Εγγυήτρια» για την μετάνοιά τους, ενώ ως Δέσποινα όλου του Αγίου Όρους γίνεται η κουροτρόφος των Αγιορειτών μοναχών και η χορηγός των θείων χαρίτων για τους καλογήρους της Χερσονήσου του Άθω. Αυτή έδωσε το χάρισμα της νοεράς προσευχής στον Άγιο Μάξιμο τον Καυσοκαλύβη, τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, τον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, αλλά και στον μακάριο Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή. 

        Αλλά και οι Αγιορείτες πατέρες δεν χάνουν την ευκαιρία να δείξουν την αγάπη τους για αυτήν, άλλωστε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα που τους διακρίνει όλους τους μοναχούς του Αγίου Όρους και είναι η Θεοτοκοφιλία τους. 
Και στο άκουσμα του ονόματός της δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους, τα προερχόμενα από τον πάναγνο μητροπαρθενικό έρωτα. Μόνο που ακούγεται το όνομά της η φιλόθεος ψυχή κινείται σε θαυμασμό, σε ευχαριστία και ευγνωμοσύνη. Έτσι και η μνήμη και μόνο της Θεοτόκου, δηλαδή η διανοητική ενασχόληση με το πρόσωπο της Παναγίας, αγιάζει αυτόν που την χρησιμοποιεί. Έλεγε ο μακαριστός π. Αθανάσιος ο Ιβηρίτης ότι η αγάπη προς την Θεοτόκο σώζει τον άνθρωπο και ας μην έχει έργα.

       Ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να "εκμεταλευτεί" και να "αξιοποιήσει" στο έπακρο την μεσιτεία της Θεοτόκου, η οποία είναι σωστική. Σε κάθε θλίψη και πρόβλημά του να μην ξεχνά ότι υπάρχει «η των θλιβομένων βοηθός, η προστάτις, η αντιλήπτωρ, η παραμυθία των ολιγοψυχούντων» στην οποία μπορεί να προστρέχει και να βρίσκει παρηγορία, άμεση λύση και απάντηση. Ευχόμεθα η Κυρία Δέσποινα Θεοτόκος, η οποία «μετέστη προς την Ζωήν» και σε λίγες ημέρες, την 15η Αυγούστου 2015, θα εορτάσουμε την Μετάσταση της αυτή προς στον ουρανό και την ενθρόνηση της δίπλα στον Υιό της τον μονογενή και Σωτήρα μας, να δίδει πάντοτε την ευλογία της σε όλους μας ώστε να περάσουμε την παρούσα ζωή όσο το δυνατόν αβλαβή και ακίνδυνο από τις πλάνες και μεθοδεύσεις του πονηρού και να μας αξιώσει της επουρανίου βασιλείας του Υιού της.

Καλή Παναγιά!!!