ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ. (Ἀρχιμ. Τιμοθέου Ἄνθη)

Είδησις & σχόλιο:

    Με αφορμή την επίσκεψη, την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2019, του 3ου Δημοτικού Σχολείου της γειτονιάς μας, των Ανθοκήπων της Νέας Ευκαρπίας, στον Ιερό Ναό μας, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, στα πλαίσια του σημερινού μαθήματος τους για το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας, το οποίο θα έχω την χαρά να το αναπτύξω εγώ στον ολοκαίνουργιο υπέργειο Ναό μας, κατόπιν της προτάσεως που είχα από την δασκάλα των παιδιών μας, κα Αντωνία Πουμπουρίδου, η Ενορία μας και η δραστήρια ιστοσελίδα της, παρουσιάζει στο σημερινό άρθρο της, μια ομιλία ἐκφωνηθεῖσα υπό του Ἀρχιμανδρίτου Τιμοθέου Ἄνθη, Γραμματέως Σ.Ε. Κοινωνικῆς Προνοίας καί Εὐποιίας την 1η Δεκεμβρίου 2004 εἰς τό Κινηματοθέατρον τῆς Δημοτικῆς Ἐπιχειρήσεως Τουρισμοῦ καί Ἀναψυχῆς Καρδίτσης, εἰς τήν Διημερίδα μέ θέμα: 

«ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ», διοργανωθεῖσα ὑπό τῆς Ἱεράς Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος καί τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Δημοσίας Διοικήσεως καί Αὐτοδιοικήσεως.

     Περιμένουμε λοιπόν τους μαθητές μας, του 3ου Δημοτικού Σχολείο μας, το μεσημέρι στην 1.00 για δείξουμε στα παιδιά μας, όλο αυτό το δυναμικό ανιδιοτελούς προσφοράς και διακονίας της Εκκλησίας του Χριστού μας, ανά τους αιώνες. Αρχικά από τον ίδιο τον ιδρυτή της με την διδασκαλία, τις πράξεις του αλλά και την αγωνία Του προς τον άνθρωπο, τον πόνο και τις ανάγκες του, και κατόπιν στους πρωτοχριστιανικούς, αποστολικούς χρόνους, μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους των Μεγάλων Πατέρων και Οικουμενικών Διδασκάλων μας, με πρωτεργάτες στο Φιλανθρωπικό και Κοινωνικό έργο της, τον Μέγα Βασίλειο με την Βασιλειάδα του, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο με το πλούσιο φιλανθρωπικό, και όχι μόνο, έργο του και τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, με την ευγένεια του στον συνάνθρωπο και την μεγάλη προσφορά του στην κοινωνία, αλλά και πολλούς ακόμα πατέρες της Εκκλησίας μας με αντίστοιχη προσφορά στον συνάνθρωπο. 

     Μα, να δείξουμε στα παιδιά μας και την σημερινή πραγματικότητα, στους τρομακτικούς και αποκαλυπτικούς καιρούς της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, όπου η Εκκλησία του Χριστού μας και πάλι πρωταγωνιστεί, πολλές φορές και υπερκαλύπτει ακόμη και την κρατική υποχρέωση για κοινωνική πολιτική μέριμνα και προστασία των πολιτών της λόγω αδυναμίας και ιδεολογικών διαφορών στις πολιτικές τους, που αλληλοσυγκρούονται αφήνοντας πολλές φορές τους ανθρώπους που κλήθηκαν να υπηρετήσουν, στο έλεος των λανθασμένων αποφάσεων τους ή της ανυπαρξίας στις δύσκολες στιγμές τους.   

      Το άρθρο που ακολουθεί δίνει σαφώς πολλά στοιχεία για το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας μας, ενώ σε αυτό δεν θα δείτε να περιλαμβάνεται η συνέχεια της αμέριστης παροχής του κοινωνικού έργου της Εκκλησίας μας, όταν πλέον διαλύθηκαν τα πάντα στην χώρα μας, όταν χτύπησε την πόρτα μας και ήρθε η χρεοκοπία της Ελλάδος, όταν το κοινωνικό πρόσωπο της πολιτείας γύρισε την πλάτη στους πολίτες της, όταν  φτωχοποιήθηκε το 50%, ίσως και μεγαλύτερο ποσοστό, του πληθυσμού της, όταν αρχίσαμε να ψάχνουμε στα σκουπίδια για να επιβιώσουμε, όταν τιμή και αξιοπρέπεια μπήκαν σε δεύτερη μοίρα και προείχε πια το μέλημα μας για να ταΐσουμε τα παιδιά μας. Δεν θα δείτε την Εκκλησία μας, με την μεγάλη εμπειρία που είχε αποκτήσει και την υλικοτεχνική υποδομή της, να αναλαμβάνει την στήριξη του προδομένου ελληνικού λαού, 

την σίτιση, την ένδυση, την παροχή υγείας και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της ψυχολογικής στήριξης και της αγάπης στον συνάνθρωπο και τόσα άλλα που πρόσφερε και προσφέρει, αλλά και θα προσφέρει στο μέλλον, με τους χιλιάδες διακονητές, ..."εθελοντές" τους λέει η σύγχρονη εποχή των Μ.Κ.Ο με τον χορό των εκατομμυρίων που κρύβονται από πίσω τους, με τους μυριάδες του πιο όμορφου και ειρηνικού στρατού της Εκκλησίας μας, που με μόνη αμοιβή ένα μπράβο, ένα ευχαριστώ και ένα χτύπημα στην πλάτη, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό και έδειξαν στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, τι σημαίνει πραγματικά Ελλάδα της αλληλεγγύης και της αγάπης, επισύροντας τον θαυμασμό για τον ψυχισμό του Έλληνα, που στάθηκε όρθιος και σε αυτόν τον άνισο αγώνα γιατί δεν έριξε, όπως πολλοί θα ήθελαν, τα προπύργια της άμυνας του με "όπλο" την σφιχτά ενωμένη ελληνορθόδοξη οικογένεια, τους θεσμούς και τις αξίες που απορρέουν από αυτήν, την παράδοση της, λαϊκή και εκκλησιαστική, τα παραδείγματα που είχε από τους εθνικούς ήρωες της, από τους Αγίους και τους Μάρτυρες της Ορθόδοξης Πίστης της.

       Η Ελλάδα άντεξε και σε αυτές τις κακουχίες, με την Ορθόδοξη Εκκλησία μας, να πρωτοστατεί στην αλληλεγγύη και στην φιλανθρωπία, όμως θα έρθουν και άλλες, μπορεί και χειρότερες, κρίσεις και προβλήματα, ήδη μέσα στα σπλάχνα της η χώρα μας...και μόνον αυτή μόνη μέσα στην "Ενωμένη Ευρώπη", καλείτε να μην μείνει αμέτοχη και σε αυτό το καινούργιο πρόβλημα, που λέγεται προσφυγικό, μεταναστευτικό, εγώ λέω ανθρωπιστικό. Οι πολιτικές και οι πολιτικοί μας δείχνουν να αποτυγχάνουν και πάλι, και η Εκκλησία του Χριστού μας, να είναι ο μόνος "θεσμός" ο οποίος δεν μας έχει απογοητεύσει ποτέ και ούτε προτίθεται να το κάνει στο μέλλον γιατί; Γιατί δεν είναι ανθρώπινο δημιούργημα.  

    

(Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τελίδης)

Συνοδική Επιτροπή επί της Κοινωνικής Προνοίας και Ευποιίας 2011-2015 "Το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας της Ελλάδος σήμερα"

Ἀρχιμ. Τιμοθέου Ἄνθη

Γραμματέως Σ.Ε. Κοινωνικῆς Προνοίας καί Εὐποιίας

Ὁ Χριστιανισμός, ὅπως εἶναι γνωστό, δέν ἀπευθύνεται μόνο στό νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά σέ  τήν ὕπαρξή του. Γι’ αὐτό καί ἡ χριστιανική πίστη δέν περιορίζεται στήν ἀποδοχή τῶν ἀληθειῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀλλά συμπεριλαμβάνει καί τήν μετουσίωσή τους σέ Πράξη καί Ζωή. Ἡ στείρα καί ἄγονη πίστη χαρακτηρίζεται στήν Καινή Διαθήκη, ὡς δαιμονική · «καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίσσουσιν» (Ἰακ. 2,19). Ἡ ἀληθινή χριστιανική πίστη ἐκδηλώνεται μέ ἔργα ἀγάπης (Γαλ. 5,6) καί ἡ ἄσκηση τῆς ἀγάπης, ὡς ἐφαρμογή τοῦ περιεχομένου τῆς πίστεως, ἀποτελεῖ οὐσιῶδες γνώρισμα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.
Ἔτσι ἡ ἀγάπη στό Χριστιανισμό δέν νοεῖται ὡς ἁπλή συναισθηματική ἐκδήλωση, ἀλλά ὡς ἀνταπόκριση στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πού ἔγινε ἄνθρωπος καί ὡς ὀφειλή πρός τόν συνάνθρωπο, πού εἰκονίζει τόν Θεό. Ἡ ἀγάπη αὐτή ἀναφέρεται σέ ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό καί ἡ συμπαράσταση στίς ὑλικές ἀνάγκες τοῦ συνανθρώπου ἀποτελεῖ αὐτονόητη ἐκδήλωση τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καί κατά συνέπεια τῆς ἀρετῆς τῆς φιλανθρωπίας.
Φιλανθρωπία εἶναι τό σύνολο τῶν ἐκδηλώσεων καί λαμβανομένων μέτρων, μέ τά ὁποῖα προλαμβάνουμε ἤ θεραπεύουμε τήν ἀτομική ἤ ὁμαδική, ὑλική ἤ ἠθική καί πνευματική δυστυχία ἤ ἐξαθλίωση. Πνευματική προϋπόθεση τῆς φιλανθρωπίας εἶναι ἡ πεποίθηση περί τοῦ ὅτι οἱ ἄνθρωποι ὀφείλουν νά βοηθοῦν τούς συνανθρώπους τους, πού τήν ἔχουν ἀνάγκη.
Ἡ φιλανθρωπία ἔχει παρουσιάσει ἀνά τούς αἰῶνες ποικίλες μορφές. Κατά τήν πρό Χριστοῦ ἐποχή ἦταν ὑποτυπώδης καί τήν ἀσκοῦσαν κυρίως ἡ Πολιτεία ἤ καί οἱ ἰδιῶτες.
Ὁ Χριστιανισμός ὡς Θρησκεία, ἀνοικτή στήν πρόσληψη κάθε ἀγαθοῦ, πῆρε ἀρκετά στοιχεῖα ἀπό τό ἑλληνικό πνεῦμα καί μαζί μέ τά ἑβραϊκά ἤθη, ἀνέπτυξε τή δική του ἠθική, ἡ ὁποία ἔγινε κατ’ ἐξοχήν θεοκεντρική. Ἡ φιλανθρωπία ἀπέβη μιά ἀρετή πού κατά κύριο λόγο ἐπιδιώκεται ὡς μίμησι τῆς στάσης τοῦ Θεοῦ, παρά ὡς ἔκφραση ἀνθρωπιστικῶν αἰσθημάτων ἤ φιλάνθρωπης συμπόνοιας πρός τούς ἐνδεεῖς. Ἡ χριστιανική ἀγάπη πρός τήν ὁποία συγγενεύει ἡ ἀρχαία ἔννοια τῆς φιλανθρωπίας πῆρε μιά πιό θρησκευτική ἔννοια στήν πρωτοχριστιανική Ἐκκλησία. Ἡ διδασκαλία πού κατέστησε τή φιλανθρωπία θεοκεντρική ἦταν τό κήρυγμα τοῦ Κυρίου «Ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι καί δοῦναι τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν» (Μάρκ. 10,45/Ματθ. 20,28). Ἔτσι ὁ φιλάνθρωπος γίνεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ Θεός ἔλαβε δούλου μορφή. Ὁ Θεός δέν ἐκδήλωσε τήν ἀγάπην Του γιά τόν ἄνθρωπο ἀπό ἐγωιστικά κίνητρα, ἀλλά γιά νά μπορέσει νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Ἐδῶ λοιπόν βρίσκεται ἡ βάση τοῦ ἀλτρουϊσμοῦ, τῆς ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, τῆς χριστιανικῆς φιλανθρωπίας.

Ὁ Κύριος δίδασκε τούς μαθητές Του νά ἀγαποῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον, καθώς Ἐκεῖνος τούς ἀγάπησε (Ἰωάν. 15,12). Ὁ Θεός εἶναι τό πρότυπο καί τό δημιούργημα πρέπει νά μιμεῖται τόν Δημιουργό Του. Σύμφωνα μέ τούς λόγους τοῦ Ἰησοῦ «ἐντολήν καινήν δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς, ἵνα καί ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους. Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστέ, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (Ἰωάν. 13, 34 – 35).
Τό κήρυγμα περί παγκοσμίας ἀγάπης γίνεται τό σύνθημα τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ καί ὁ θεμέλιος λίθος τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Δέν ἀποτελοῦσε ἁπλῶς μιά θεωρητική ἀφηρημένη ἔννοια, ἀλλά μιάν ἐφαρμοσμένη ἀρετή. Οἱ πιστοί προτρέπονται νά ἀσκοῦν ἐλεημοσύνη πρός τούς ἐνδεεῖς, τούς ξένους, τά ὀρφανά καί νά ἀναπτύσσουν τό αἴσθημα τῆς κοινωνικῆς καί φυλετικῆς ἰσότητας καί δικαιοσύνης καί αὐτή ἡ ἄσκηση τῆς φιλανθρωπίας δέν ἔπρεπε νά εἶναι ἀποτέλεσμα ἐξαναγκασμοῦ, σκοπιμότητας ἤ ἐγωιστικῶν κινήτρων, ἀλλά καρπός ἐλεύθερης θέλησης. Αὐτή ἡ ἐπαναστατική ἔννοια περί φιλανθρωπίας ἐνέπνευσε ἕναν ἐνθουσιασμό γιά ἀγαθοεργίες καί ὑλοποιήθηκε μέ τήν ἀνέγερση πολυαρίθμων ἱδρυμάτων.
Ἐπιπλέον, ἡ φιλανθρωπία ἐπεδίωκε νά ἱκανοποιήσει ὄχι μόνο τόν ἴδιο τόν φιλάνθρωπο, ἀλλά κυρίως αὐτή τήν πηγή τῆς φιλανθρωπίας, τόν Θεό. Ἡ χριστιανική φιλανθρωπία ἀγκάλιασε ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό ὕψιστο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ διαφορά ἀνάμεσα στόν ἀρχαῖο ἑλληνορωμαϊκό κόσμο καί στόν χριστιανισμό ἦταν ὅτι ὁ πρῶτος θεωροῦσε τόν ἄνθρωπο βασικά ὡς ἕνα κοινωνικό καί πολιτικό ὄν, ἐνῶ ὁ δεύτερος ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ πού, ὅπως ὁ ἄσωτος υἱός, ἐπανακλήθηκε στόν οἶκο τοῦ πατέρα του μέσῳ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἡ ἀποστολική Ἐκκλησία ὀργάνωνε φιλανθρωπίες καί φρόντιζε τούς πτωχούς, τίς χῆρες καί τά ὀρφανά. Ὀργάνωνε κοινά δεῖπνα καί οἱ Χριστιανοί προωθοῦσαν τή βοήθειά τους στήν τοπική Ἐκκλησία, καθώς καί σ’ ἄλλους. Πίστευαν ὅτι ἦταν ζωντανά μέλη τοῦ αὐτοῦ σώματος. Ἡ ἔννοια τῆς ἀγάπης εἶχε κατακτήσει τίς ψυχές τῶν πιστῶν σέ τέτοιο βαθμό, ὥστε ἡ ἐνεργός φιλανθρωπία νά γίνει ἡ φροντίδα ὅλων. Οἱ πτωχοί ἐθεωροῦντο, ὅπως ἀναφέρουν οἱ Ἀποστολικοί Κανόνες, «ναοί τοῦ Θεοῦ» καί εἰσήχθησαν τά δέκατα, ὥστε ἡ Ἐκκλησία νά ἔχει ἀρκετά ἀποθέματα γιά τήν φιλανθρωπική ἀποστολή Της. Τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας προτρέπονταν νά προσφέρουν τούς πρώτους καρπούς τῶν προϊόντων τους, «τίς ἀπαρχές» ὅπως ἐλέγονταν, στούς πτωχούς.
Ἡ χριστιανική φιλανθρωπία θεσμοποιήθηκε πολύ νωρίς καί ὁ Ἐπίσκοπος ἦταν ἐπιφορτισμένος μέ διοικητικές εὐθύνες γιά τή φιλανθρωπία τῆς Ἐκκλησίας. Ἔπρεπε νά ἐκδηλώνει γιά τά ὀρφανά τή φροντίδα τοῦ γονιοῦ, στίς χῆρες τή φροντίδα καί τήν προστασία τῶν συζύγων, στούς ἀναπήρους συμπόνια, στούς ξένους καταφύγιο, στούς πεινασμένους τροφή, στούς διψασμένους νερό, στούς γυμνούς ἐνδύματα, στούς ἀρρώστους ἐπίσκεψη, στούς φυλακισμένους βοήθεια.
Ἡ Ἐκκλησία ἵδρυσε μιά ἰσχυρή παράδοση φιλανθρωπικῶν ἔργων, καθώς μαρτυροῦν πολλά

ἱστορικά κείμενα. Ἡ ἐκκλησιαστική νομοθεσία ἐξασφάλιζε τήν ἀνέγερση φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων, ὅπως νοσοκομείων, πτωχοκομείων, γηροκομείων καί παρομοίων ἱδρυμάτων. Τό φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, ὡστόσο, δέν ἦταν θέμα ψυχροῦ νομικισμοῦ, πού στή θεωρία μπορεῖ νά λέει πολλά, ἀλλά στήν πράξη γίνονται πολύ λίγα. Οἱ πιστοί δέν χρειάζονται νόμους νά τούς πιέζουν γιά νά ἐκφράζουν τήν ἀγάπη τους πρός τόν πάσχοντα ἀδελφό. Ἀπό τόν Ἐπίσκοπο μέχρι τόν πιό ἁπλό πιστό, ἡ φιλανθρωπία ἀποτελοῦσε τήν καθημερινή τους φροντίδα. Σέ πολλές περιπτώσεις ὁ Ἐπίσκοπος πρωτοστατεῖ στό ποίμνιο του ἐκφράζοντας ἔτσι τήν φροντίδα ὁλόκληρης τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν φιλανθρωπία. Ὁλόκληρη ἡ ἠθική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν φιλανθρωπία ἀναπτύχθηκε καί ἐνσωματώθηκε στίς θεῖες λειτουργίες Της, στά πατερικά συγγράμματα, στή δογματική διδασκαλία, στούς Κανόνες Της καί ἔγινε ἕνα μέ αὐτά.
Δέν ἦταν σπάνιο νά ἔβρισκε κανείς κληρικούς πού ἡ συνεχής καθημερινή τους φροντίδα ἦταν ἡ ἐνασχόληση μέ τόν ἄνθρωπο, ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο καί ὅ,τιδήποτε ἄγγιζε τή ζωή του, τίς σχέσεις του μέ τήν οἰκογένειά του, μέ αὐτούς πού ἐργαζόταν, μέ τήν κοινότητά του, μέ τήν Πολιτεία. Οἰ ἐκκλησιαστικοί Πατέρες ἔδειχναν τήν φροντίδα τους γιά τόν ἄνθρωπο μέ ποικίλους τρόπους καί προγράμματα. Ἡ ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας καί τῆς ἀξιοπρεπείας τοῦ κάθε προσώπου, νέου ἤ γέρου, ὑγιοῦς ἤ ἀρρώστου, χριστιανοῦ ἤ μή χριστιανοῦ, ἦταν ἡ κυρία φροντίδα πολλῶν Κληρικῶν ἤ Μοναχῶν. Τό μονοπάτι πού ὁδηγεῖ στήν τελική θέωση εἶναι ἡ ἀγάπη – φιλανθρωπία. «Γιατί, ὅσο περισσότερο ἀγαπᾶ κανείς τόν Θεόν, τόσο περισσότερο εἰσέρχεται μέσα στόν Θεόν», καθώς ἔγραφε ὁ Κλήμης Ἀλεξανδρείας (Τίς ὁ σωζόμενος πλούσιος, Ἐκδ. Ἀποστ. Διακονίας, Ἀθῆναι 1956, 2, 365).
Πολύ ἀνεπτυγμένη ἦταν ἡ φιλανθρωπία καί στό Βυζάντιο. 
Ὅλοι οἱ μεγάλοι Πατέρες τῆς  Ἐκκλησίας μέ τά κηρύγματά τους συνιστοῦσαν καί προέτρεπαν τήν ἐλεημοσύνη καί τήν εὐποιία. Οἱ χριστιανοί καί ἡ Ἐκκλησία ἀνέλαβαν μεγάλο ἀγώνα γιά τήν ἀνακούφιση τῶν ἀναξιοπαθοῦντων καί ἐμπεριστάτων. Ἀθάνατα μνημεῖα τοῦ χριστιανικοῦ πνευματικοῦ πολιτισμοῦ καί εἰδικώτερα τῆς χριστιανικῆς κοινωνικῆς προνοίας τῶν βυζαντινῶν χρόνων εἶναι τά ποικίλα εὐαγῆ καί φιλανθρωπικά ἱδρύματα, τά ὁποῖα ἔγιναν, εἴτε ἀπό τήν Ἐκκλησία, εἴτε ἀπό τήν Πολιτεία, πού τήν ἐνέπνεε τό χριστιανικό πνεῦμα καί τό φωτεινό παράδειγμα τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ μεγάλοι Πατέρες ὑπῆρξαν καινοτόμοι, διότι εἰσήγαγαν τήν συστηματική ὀργάνωση τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων. Ὁ Μέγας Βασίλειος χρησιμοποίησε τήν κληρονομιά ἀπό τήν περιουσία τῆς μητέρας του, καθώς καί μεγάλες προσφορές ἀπό πλουσίους φίλους καί γνωστούς του, ἀκόμη καί ἀπό τόν πρώην ἐχθρό του αὐτοκράτορα Οὐάλεντα, γιά νά ἱδρύσει ἕνα συγκρότημα ἱδρυμάτων : νοσοκομεῖο, ὀρφανοτροφεῖο, γηροκομεῖο, ξενώνα γιά τούς πτωχούς ταξιδιῶτες καί ἐπισκέπτες, νοσοκομεῖο γιά μεταδοτικές ἀσθένειες ὅπου καί ὁ Μέγας Βασίλειος ἐγκαταστάθηκε.
Μέ συντομία πρέπει νά ἀναφερθοῦμε καί στά λωβοτροφεῖα, ὅπου εὕρισκαν περίθαλψη οἱ πάσχοντες ἀπό τήν λέπρα, ἡ ὁποία ἦταν πολύ διαδεδομένη κατά τούς χρόνους ἐκείνους. Σημαντικός ἦταν καί ὁ ἀριθμός τῶν ὀρφανοτροφείων τά ὁποῖα, ἦταν συνηρτημένα πρός τά μοναστήρια. 
Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρεται σέ αὐτά ἀποκαλώντας τα «ὀρφανῶν συστήματα». Οἱ Χριστιανοί τέλος τῶν βυζαντινῶν χρόνων διακρίθηκαν καί εἰς τό κατ’ ἐξοχήν ἱεραποστολικό καί φιλανθρωπικό ἔργο, τήν σωτηρία ὑπάρξεων, οἱ ὁποῖες ζοῦσαν βίον ἁμαρτωλόν. Γιά τόν σκοπό αὐτό ἵδρυσαν «τά Μετανοίας», ὅπου δημιουργοῦσαν τίς προϋποθέσεις γιά νά ἐπαναφέρουν εἰς τήν σώφρονα ζωή γυναῖκες, πού ζοῦσαν στήν ἁμαρτία καί ἀπό τήν ἁμαρτία.
Ἡ Φιλανθρωπία κατά τούς μετέπειτα χρόνους συνέχισε τήν λαμπρή παράδοση τῶν περασμένων χρόνων καί συστηματοποίησε τό κοινωνικό ἔργο σέ ὅλες τίς μορφές του. Τό καθ’ ὅλου ἔργο ἀναπτύχθηκε σημαντικῶς καί ὀργανώθηκε ἀπό τά διάφορα Κράτη μέ τήν ἵδρυση εἰδικῶν Ὑπουργείων Προνοίας καί Κοινωνικῆς ἀντίληψης.

Τ ό   Φ ι λ α ν θ ρ ω π ι κ ό   ἔ ρ γ ο   τ ῆ ς   Ὀ ρ θ ό δ ο ξ η ς   Ἑ λ λ η ν ι κ ῆ ς   Ἐ κ κ λ η σ ί α ς,   

σ ή μ ε ρ α.

Μέσα στούς κόλπους τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας σημειώθηκε καί σημειώνεται

 σπουδαιοτάτη φιλανθρωπική κίνηση καί κοινωνική δραστηριότητα, παρά τίς δυσμενεῖς ἐξωτερικές συνθῆκες, κάτω ἀπό τίς ὁποῖες ἔζησε ἡ Ἐκκλησία. Μεγάλες προσωπικότητες ἀνέπτυξαν σπουδαία κοινωνική δραστηριότητα, μεγάλοι εὐεργέτες παραχώρησαν τήν περιουσία τους γιά τήν δημιουργία προνοιακῶν ἔργων καί νοσοκομείων. Τά οἰκόπεδα ὅπου ἀνεγέρθησαν τά περισσότερα νοσοκομεῖα πού λειτουργοῦν σήμερα στήν Ἀθήνα καί σέ ἄλλες πόλεις, παραχωρήθησαν ἀπό τήν Ἐκκλησία γιά νά ἐξυπηρετήσουν τόν μέγιστο αὐτό σκοπό. Τό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν φιλανθρωπία ἔχει πλέον διαποτίσει τό Κράτος καί ἰσχυρούς οἰκονομικά ἰδιῶτες γιά τήν ἀνέγερση καί λειτουργία μεγάλων προνοιακῶν ἱδρυμάτων.
Ἡ Ἑλληνική Ἐκκλησία διά τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου κ.κ. Χριστοδούλου καί τῶν 

Σεβασμιωτάτων Ἱεραρχῶν Της ἡγεῖται τοῦ φιλανθρωπικοῦ ἔργου, δίνοντας κατευθύνσεις στά στελέχη τῆς φιλανθρωπικῆς διακονίας.
Ἡ Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος παρουσιάζει μεγάλη κοινωνική δράση μέ τά ἐπιμελημένα ἔντυπα καί ἐκδόσεις της στό ἐσωτερικό καί τό ἐξωτερικό καί μέ τήν οἰκονομική ἐνίσχυση τῆς Ἐξωτερικῆς Ἱεραποστολῆς (ἀνέγερση Ἱερῶν Ναῶν, νοσοκομείων, ἰατρείων, σχολείων, χορήγηση φαρμάκων, χρημάτων, λειτουργικῶν σκευῶν καί ἀμφίων καί πολλῶν ἄλλων), στίς χῶρες κυρίως τῆς Ἀφρικῆς καί τῆς Ἀσίας.
Ἡ δράση τῆς φιλανθρωπίας εἰς τίς Ἱερές Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἶναι ἀξιόλογη καί σπουδαία. Ἡ Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν καί οἱ Μητροπόλεις παρουσιάζουν θαυμαστή δραστηριότητα εἰς τούς τομεῖς τῆς κοινωνικῆς πρόνοιας. Τά Γενικά Φιλόπτωχα Ταμεῖα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων καί τῶν Ἱερῶν Ναῶν ἀποτελοῦν πρότυπη καί σπουδαία φιλανθρωπική ὀργάνωση. Τά ταμεῖα αὐτά χρησιμεύουν γιά τήν ἀνακούφιση τῶν ἐνδεῶν μέ τακτικά ἤ ἔκτακτα βοηθήματα, γιά τήν ἀποφυλάκιση κρατουμένων, γιά προικοδότηση ἀπόρων κοριτσιῶν ἤ ὀρφανῶν, φοιτητικῶν ὑποτροφιῶν, χορήγηση φαρμάκων, τροφῶν, ἐξόφληση λογαριασμῶν, σίτησι ἀπόρων γερόντων καί ἄλλα.
Ἐκτός τῶν Φιλοπτώχων Ταμείων, ἵδρυσαν ἤ ἔχουν ὑπό τήν ἄμεσον αὐτῶν φροντίδα πολλά εὐαγῆ ἱδρύματα. Τά λειτουργοῦντα ἱδρύματα εἶναι : Ἄσυλα Ἀνιάτων, Ἱδρύματα γιά Ἄγαμες Μητέρες, Βρεφονηπιακοί Σταθμοί, Γηροκομεῖα, Ἱδρύματα Ἀτόμων μέ εἰδικές ἀνάγκες, Θεραπευτήρια Χρονίως Πασχόντων, Ἰατρεῖα, Ἱδρύματα Ἀποκαταστάσεως Δυσπροσαρμόστων Ἀτόμων, Κοινωνικῆς Συμπαραστάσεως, Φυσιοθεραπείας, Κατασκηνώσεις ἀγοριῶν, κοριτσιῶν καί ἀτόμων μέ εἰδικές 

ἀνάγκες, Νοσοκομεῖα, Ξενῶνες, Ὀρφανοτροφεῖα, Οἰκοτροφεῖα, Παιδικοί Σταθμοί, Πτωχοκομεῖα, λειτουργία Προγράμματος «Βοήθεια στό Σπίτι», Στέγες Γερόντων, Σχολές Γεωργικές, Οἰκοκυρικῶν, Φοιτητικές Ἑστίες, Ἱδρύματα περιθάλψεως Χρονίων Πασχόντων καί Κέντρα Ψυχικῆς Ὑγείας. Τό Φιλανθρωπικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας ἀποδεικνύεται μεγάλο καί πολύπλευρο καί ἐπιτελεῖται ἀπό τούς Κληρικούς καί τά στελέχη Της «ἐν φόβῳ καί τρόμῳ» ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἀνακούφιση τῶν ἐμπεριστάτων ἀδελφῶν.

Σήμερα λοιπόν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος διά τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί τῶν κατά τόπους Ἱερῶν Μητροπόλεων λειτουργεῖ ἱκανοποιητικῶς :
10 Βρεφονηπιακούς καί
10 Παιδικούς Σταθμούς διά νά μποροῦν νά ἐργασθοῦν οἱ μητέρες τῶν Παιδιῶν.
18 Στέγες Γερόντων στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν καί
66 Γηροκομεῖα στίς Ἱερές Μητροπόλεις.
1 Ἵδρυμα Χρονίως Πασχόντων Παίδων στήν Ἱερά Μητρόπολη Καλαβρύτων καί Αἰγιαλείας καί
11 παρόμοια γιά ἐνήλικες, ἀνδρῶν καί γυναικῶν, σέ ἄλλες Ἱερές Μητροπόλεις.
7 Ἱδρύματα γιά ἄτομα μέ εἰδικές ἀνάγκες (1 στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή καί 6 σέ Ἱερές Μητροπόλεις).
2 Νοσοκομεῖα στήν Ἱερά Μητρόπολη Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης.
5 Ἰατρεῖα σέ ἄλλες Ἱερές Μητροπόλεις.
1 Σταθμό Α΄ Βοηθειῶν στήν Ἱερά Μητρόπολη Κίτρους καί Κατερίνης.
1 Κέντρο Φυσιοθεραπείας Ἠλεκτροθεραπείας καί Ὕδροθεραπείας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μονεμβασίας καί Σπάρτης.
Ἐπιπλέον 7 Ἱδρύματα Ψυχικῆς Ὑγείας.
5 Ξενῶνες γιά ἀστέγους.
1 Ξενῶν «Στέγη Μητέρας» ΚΕ.Σ.Ο. τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν.
41 Οἰκοτροφεῖα Ὀρφανοτροφεῖα, Ἱδρύματα Παιδικῆς Προστασίας.
68 Κέντρα Ἀγάπης (Συσσίτια) Ἱερῶν Ναῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, ὅπου προσφέρονται 1.563.316 μερίδες φαγητοῦ τό χρόνο, καθώς καί

109 Συσσίτια Ἱερῶν Ναῶν τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων τῆς Ἐκκλησίας μας.
Βασική προσφορά εἶναι καί ἡ λειτουργία τραπεζῶν αἵματος στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν, σέ κάθε Ἱερό Ναό της, δηλαδή 145 Τράπεζες αἵματος καί 30 στήν περιφέρεια (Ἱερές Μητροπόλεις).
Λειτουργοῦν ἐπίσης :
1 Ἵδρυμα ἀπόρων Τυφλῶν Γυναικῶν στήν Ἱερά Μητρόπολη Μαντινείας καί Κυνουρίας (Τρίπολη).
2 Φοιτητικά Οἰκοτροφεῖα (Ἱ. Συνόδου Ἀλλοδαπῶν Φοιτητῶν καί Ἀπ. Διακονίας, Θεολογικό Οἰκοτροφεῖο) καί 11 σέ ἐπαρχιακές Μητροπόλεις.
Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν.
Πρόγραμμα διανομῆς φαγητοῦ εἰς ἀστέγους «Κιβωτός ἀγάπης».
1 χῶρος γιά προσφορά δωρεάν ρουχισμοῦ «Ταβιθά».
Ἵδρυμα Ψυχοκοινωνικῆς ἀγωγῆς καί στήριξης τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν «ΔΙΑΚΟΝΙΑ».
Πρόγραμμα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ὑποδοχῆς μεταναστῶν καί προσφύγων μέ 2 γραφεῖα (Ἀθήνα, Θεσσαλονίκη).
Παρατηρητήριο Κοινωνικῶν Φαινομένων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, Βόλος.
Κέντρο Ἱατρικῆς, Κοινωνικῆς καί Ψυχιατρικῆς ὑποστήριξης γιά ἄτομα μέ νεοπλασματικά νοσήματα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θηβῶν καί Λεβαδείας.
Μ.Κ.Ο. Ἀλληλεγγύη, ἔτος συστάσεως 2002.
Ἐπιπλέον λειτουργοῦν 26 διάφορα Ἱδρύματα σέ Ἱερές Μητροπόλεις: Ἱεραποστολικά, 

Φιλανθρωπικά, Συμπαραστάσεως κρατουμένων, πνευματικῆς καί κοινωνικῆς συμπαραστάσεως, ἀποκαταστάσεως ἀπόρων καί ἀγάμων Μητέρων.
Ἐξαιρετικές στίς ἐγκαταστάσεις καί ὑποδειγματικές στήν λειτουργία εἶναι καί οἱ 52 Κατασκηνώσεις πού λειτουργοῦν στίς κατά τόπους Ἱερές Μητροπόλεις καί οἱ ὁποῖες κατά τούς θερινούς μῆνες δέχονται μεγάλο ἀριθμό παιδιῶν γιά ὁμαδική ζωή, μάθηση, παιχνίδι, μπάνιο καί πνευματική ζωή. Ἀξιοσημείωτη εἶναι καί ἡ φιλοξενία παιδιῶν ὁμογενῶν οἰκογενειῶν τοῦ Ἐξωτερικοῦ, κατόπιν τοῦ σχετικοῦ ἐνδιαφέροντος τῶν Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν μας, γιά τήν γνωριμία τῆς Πατρίδας καί τήν ἐκμάθηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης.
Μεγάλη εἶναι ἡ δραστηριότητα τῆς Ἐκκλησίας μας καί πρός τό Ἐξωτερικό. Οἱ Ἐκκλησίες τῶν Βαλκανίων : Σερβία, Ρουμανία καί Βουλγαρία ἐφοδιάζονται συνεχῶς μέ εἴδη τροφίμων, φαρμάκων, ρούχων, κλινοσκεπασμάτων κ.λπ. Ἡ Παλαιστίνη, τό Ἰράκ, ἡ Ἰορδανία, ἡ Συρία δέχονται ἐξ αἰτίας τοῦ πολέμου τήν πραγματική συμπαράσταση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ ἀνακούφιση. Χρήματα καί εἴδη πρώτης ἀνάγκης ἀποστέλλονται μέ τό ἐπιτελεῖο τῶν ἀνθρώπων Ἱερᾶς Συνόδου καί τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, κάτω ἀπό τό ἄγρυπνο βλέμμα τοῦ Προκαθημένου τῆς Ἐκκλησίας μας, Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Χριστοδούλου. Πρίν μερικούς μῆνες ἐστάλησαν 4 ἀσθενοφόρα, δύο στήν Σερβία καί 2 στήν Γεωργία, γιά τήν ἀντιμετώπιση ἀναγκῶν.
Κατά τούς σεισμούς καί πάλι ἡ Ἐκκλησία δέν ἦταν ἀποῦσα. Τό ἐνδιαφέρον τοῦ Μακαριωτάτου μας

 καί τῶν Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν τῶν πλεγέντων περιοχῶν ἦταν ἄμεσο. Χρήματα, λυόμενοι οἰκισμοί, ροῦχα, κλινοσκεπάσματα, θερμάστρες, τρόφιμα, νερό ἐδόθησαν στούς πληγέντες γιά τήν ἀνακούφισή τους. Μετά ἀπό λίγο διάστημα στό σεισμικό κτύπημα στήν γειτονική Τουρκία ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἦταν παροῦσα μέ τήν προσφορά 300 σκηνῶν.
Δέν πρέπει ἐδῶ νά λησμονήσουμε καί τήν κρατική προσφορά διά τοῦ ὑπευθύνου Ὑπουργείου Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης.
Ὅλα αὐτά τά ἀναρίθμητα ἱδρύματα ἀνοικτοῦ καί κλειστοῦ τύπου, ὅπως ὀνομάζονται, πού λειτουργοῦν στίς Ἱερές Μητροπόλεις δίνουν τήν δυνατότητα στούς ἀνθρώπους ἀνεξαρτήτως φύλλου, ἡλικίας, καί πατρίδος νά ἀπολαμβάνουν τήν στοργή τῆς Ἐκκλησίας καί νά ἀνακουφίζονται στήν ὁποιαδήποτε ἀνάγκη τους. Ἡ χρηματοδότηση γιά τήν λειτουργία ὅλων αὐτῶν τῶν ἱδρυμάτων στηρίζεται στήν ἐθελοντική προσφορά καί στήν μικρή χρηματοδότηση τοῦ Κράτους ἤ τῆς Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης Αου καί Βου Βαθμοῦ.
Ἡ λειτουργία των σέ προσωπικό στελεχώνεται ἀπό τούς ἐθελοντές, ἄνδρες καί γυναῖκες, καθώς καί ἐργαζομένους ἐπ’ ἀμοιβῇ μέ συνέπεια, οἱ ὁποῖοι πιστεύουν στό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί συμπαρίστανται ὑλικῶς καί ἠθικῶς.

Ἡ διαχείριση τῶν ἱδρυμάτων γίνεται σύμφωνα μέ τά ἰσχύοντα στό δημόσιο λογιστικό καί γνωστοποιεῖται μέ τήν δημοσίευση τοῦ Ἀπολογισμοῦ καί Ἰσολογισμοῦ ἑκάστου ἔτους.

Ἔτσι ἀκριβῶς εἶναι τά πράγματα ἀγαπητοί μου καί αὐτό εἶναι τό κοινωνικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος σήμερα. Ἕνα τέτοιο ἔργο κοινωνικό ἐπιτελεῖται καί σέ αὐτήν τήν Ἱερά Μητρόπολη ὑπό τήν καθοδήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου σας κ. Θεοκλήτου, τό ὁποῖο στήν συνέχεια θά παρουσιάσει ὁ Πανοσιολογιώτατος Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως γιά νά δοῦμε πῶς ἀκριβῶς πραγματοποιεῖται αὐτό τό ἔργο καί τίς δυσκολίες ποῦ συναντᾶ γιά τήν ὑλοποίησή του.
Ἐκτός ἀπό τά Ἱδρύματα τά ὁποῖα ἐξαρτώνται διοικητικῶς ἀπό τήν Ἐκκλησία καί στά ὁποῖα ἔχει τήν ἄμεση εὐθύνη γιά τήν λειτουργία τους, ὑπάρχουν καί Ἱδρύματα προεδρευόμενα ἀπό τόν οἰκεῖο Ἱεράρχη, ὅπως Κληροδοτήματα, Φορεῖς, Ὀργανισμοί, Τοπικό Τμῆμα Ἐρυθροῦ Σταυροῦ κ.λπ., μέ ἔμμεση διοικητική σχέση γιά νά καταφανεῖ ἡ συνεργασία μέ ἄλλους κοινωνικούς φορεῖς.
Πιστεύω ὅτι στή σύγχρονη ἐποχή, στήν ὁποία κυριαρχεῖ ὁ ἄκρατος καταναλωτισμός καί ὁ 

ἐγωισμός, τό φιλάνθρωπο πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας, πού σαρκώνεται στό κοινωνικό προνοιακό Της ἔργο, ἀναδεικνύει τήν φιλανθρωπία, ὄχι μόνο ὡς ἀρετή καί ἰδανικό, ἀλλά καί ὡς ὁδό πού ὀδηγεῖ στήν ἐσωτερική μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ Ἐκκλησία, νοουμένη ὄχι ὡς θεσμός μέ τήν δική του λογική, ἀλλά ὡς σῶμα πιστῶν μέ Κεφαλή τόν Ἰησοῦ Χριστό, θά συνεχίσει τό ἔργο Της, διδάσκουσα «ὅτι πᾶν τό γεγεννημένον ἐκ τοῦ Θεοῦ νικᾷ τόν κόσμον · καί αὕτη ἐστίν ἡ νίκη ἡ νικήσασα τόν κόσμον, ἡ πίστις ἡμῶν» (Ἰωαν. α΄,54). Θά συνεχίσει νά μάχεται γιά τά προβλήματα τοῦ πλησίον, γνωρίζοντας ὅτι ἀκριβῶς ἐκεῖ, στόν πλησίον, εἶναι κατατεθειμένος ὁ λόγος Της, τό ἅγιο δισκοπότηρο τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Εὐχηθῆτε Σεβασμιώτατε,

Εὐχαριστῶ.