ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ "Της Απόκρεω"

"ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ"

 ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ 

ΓΕΝΙΚΑ 

         Η Αγία Ορθόδοξος Ανατολική  Εκκλησία έχει καθορίσει  δύο Σάββατα, τα οποία και τα αφιερώνει στους απ΄αιώνος κεκοιμημένους αδελφούς της. Αυτά είναι τα μεγάλα Ψυχοσάββατα, το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής. Γιά τήν ἱστορία καί μόνο ἂς γνωρίζουμε ὅτι η καθιέρωση τοῦ Σαββάτου πρό τῶν Ἀπόκρεω ὡς Ψυχοσαββάτου, έγινε μᾶλλον και αυτό κατ᾿ ἀπομίμησιν τοῦ Σαββάτου πρό τῆς Πεντηκοστῆς, που ήταν και το μόνο που υπήρχε αρχικά.

    Βέβαια η αγάπη των ανθρώπων για τους δικούς τους, που δεν ζούν  πια μαζί τους, δημιούργησε την εκκλησιαστική παράδοση άλλων τεσσάρων ψυχοσάββατων, που δεν συμπεριλαμβάνονται όμως στο Τυπικό της Εκκλησίας μας. Αυτά είναι, το Ψυχοσάββατο της Τυρινής, το Σάββατο της α΄ εβδομάδος των νηστειών, όπου και εορτάζουμε το «δια κολλύβων» θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, 

(αλλά και όλα τα Σάββατα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής) το Σάββατο του Λαζάρου και για τους Θεσσαλονικείς, το Σάββατο πρίν την εορτή του Αγίου Δημητρίου. Ένα ακόμα Ψυχοσάββατο θα βρούμε στην παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Βουλγαρίας, το Σάββατο προ της Συνάξεως των Αρχαγγέλων.

 *Με το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής διατρανώνεται η πίστη μας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια ( επί γης )  γιορτάζουμε κατά την Πεντηκοστή. Μέσα στη μία Εκκλησία περιλαμβάνεται η στρατευομένη εδώ στη γη και η θριαμβεύουσα στους ουρανούς.

       *Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει θεσπιστεί γιατί η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της  Επουράνιας Βασιλείας Του.

  Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΟΛΛΥΒΟΥ

   Κατά τή διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης μας, το κόλλυβο συμβολίζει τήν Ἀνάσταση τῶν φθαρτῶν σωμάτων μας. Ὅπως ὁ σπόρος τοῦ σταριοῦ, ἀφοῦ θαφτεῖ καί σαπίσει, ἐν συνέχεια φυτρώνει, βλασταίνει καί δίνει καρπό. Ἔτσι πιστεύουμε καί γιά τούς κεκοιμημένους ἀδελφούς μας. Ἀφοῦ ἐνταφιασθεῖ τό σῶμα, σαπίσει καί λιώσει, στή συνέχεια θά ἀναστηθεῖ κατά τήν Ἀνάσταση τῶν πάντων καί θά ζήσει αἰώνια στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα με τα λόγια του Ευαγγελίου της Μεγάλης Τετάρτης που λέει: "ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει."

      Δέν ἔχει σημασία ἄν εἶναι πιάτο ἤ δίσκος, ἁπλό ἤ ἐξεζητημένα στολισμένο τό κόλλυβο. Ἡ σημασία δίνεται στό ὑλικό καί στήν πνευματική του προέκταση.

ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ 

ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ & ΤΑ ΤΡΙΣΑΓΙΑ

Σύμφωνα με τους Αποστόλους τα μνημόσυνα είναι τα εξής:

■Τά «τριήμερα» συμβολίζουν την Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μετὰ την τριήμερη παραμονή Του στόν τάφο καὶτελοῦνται μὲ τήν εὐχὴ ν᾿ ἀναστηθεῖ καὶ ὁ νεκρὸς στὴν οὐράνια βασιλεία. (τελείται Τρισάγιον στο μνήμα)

■Τὰ «ἐννιάμερα» τελοῦνται γιὰ τὰ ἐννέα τάγματα τῶν αΰλων ἀγγέλων, μὲ τὴν εὐχὴ νὰ βρεθεῖ κοντά τους ἡ ἄϋλη ψυχὴ τοῦ νεκροῦ. (επίσης τελείται Τρισάγιον στα μνήματα)

■Τὰ «τεσσαρακονθήμερα» τελοῦνται γιὰ τὴν Ἀναλήψη τοῦ Κυρίου, ποὺ ἔγινε σαράντα μέρες μετὰ τὴν Ἀνάστασή Του, μὲ τὴν εὐχὴ νὰ «ἀναληφθεῖ» καὶ ὁ νεκρός, νὰ συναντήσει τὸν Χριστὸ στοὺς οὐρανοὺς καὶ νὰ ζήσει γιὰ πάντα μαζί Του. (τελείται Μνημόσυνο στο τέλος της Θείας Λειτουργίας)

■ Τὰ «ἐτήσια», τέλος, τελοῦνται τὴν ἐπέτειο ἡμέρα τοῦ θανάτου, σὲ ἀνάμνηση τῶν γενεθλίων τοῦ νεκροῦ, καθώς, γιὰ τοὺς πιστοὺς χριστιανούς, ἡμέρα τῆςἀληθινῆς γεννήσεως εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ σωματικοῦ θανάτου καὶ τῆς μεταστάσεως στὴν αἰώνια ζωή.(τελείται Μνημόσυνο στο τέλος της Θείας Λειτουργίας)

Την παραμονή των Μνημοσύνων τελείται κατά παράδοση Τρισάγιον στον τάφο.

   Μνημόσυνα, ἀντίστοιχα μὲ τὰ παραπάνω, χωρίς αυτά βέβαια να συμπεριλαμβάνονται στο τυπικό της Εκκλησίας μας, μα περισσότερο στην παράδοση της και στην ανάγκη εκδήλωσης της αγάπης των ανθρώπων για τους οικείους τους που δεν ζούν πλέον μαζί τους, τελοῦνται τν τρίτο, ἕκτο καὶ ἔνατο μῆνα ἀπὸ τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου, («τρίμηνα», «ἑξάμηνα», «ἐννεάμηνα») κατόπιν αδείας και "ευλογίας" του εφημερίου  ιερέως που είναι και ο καθ’ ύλην αρμόδιος να αποφασίσει.   

    Τὴν μεγαλύτερη βέβαια ὠφέλεια στοὺς νεκροὺς τὴν προξενεῖ ἡ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας στὴ μνήμη τους, η οποία προηγείται απαραιτήτωςτης Ακολουθίας του Μνημοσύνου, που τελείται στο τέλος της, γιατὶ τότε, μὲ τὶς μερίδες τους στὸ ἅγιο δισκάριο, «ἐνώνονται ἀόρατα μὲ τὸ Θεὸ καὶ ἐπικοινωνοῦν μαζί Του καὶ παρηγορούνται καὶσώζονται καὶ εὐφραίνονται ἐν Χριστῷ» (ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης).

    Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ εἰδικὰ γιὰ κάθε νεκρὸ μνημόσυνα, ἡ Ἐκκλησία ἔχει στὶςκαθημερινὲς ἀκολουθίες της, γενικὲς δεήσεις γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, ὅπως εἶναιλ.χ τὸ νεκρώσιμο μέρος τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεσονυκτικοῦ καὶ οἱ σχετικὲςἀναφορες στὶς «ἐκτενεῖς δεήσεις» τοῦ Ἑσπερινοῦ, τοῦ Ὄρθρου καὶ τῆς ΘείαςΛειτουργίας, όμως έχει θεσπίσει και το "Τρισάγιον" μια μικρή και σύντομη Ακολουθία με ευχές υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων, το οποίο τελείται οποτεδήποτε, είτε στον ναό, είτε στον τάφο του αποθανόντος.

    Πρέπει νὰ σημειωθεῖ, ἂν καὶ αὐτονόητο, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τελεῖ μνημόσυνα μόνο γιὰτοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς ποὺ κοιμήθηκαν μέσα στοὺς κόλπους της.

ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ

   Θὰ πρέπει, τέλος, νὰ ἐξηγήσουμε ὅτι πολλὰ λάθη ἀπὸ τὴν ἄγνοια τοῦ παρελθόντοςἔχουν φτάσει ὡς τὶς μέρες μας, καὶ θὰπρέπει ἄμεσα νὰ διορθωθοῦν.

 ■Η Ακολουθία του Μνημοσύνου τελείται στο τέλος της Θείας Λειτουργίας που απαραιτήτωςπροηγείται, ενώ Τρισάγιον μπορεί να τελέσει ο ιερέας οποτεδήποτε νοιώσουμε την ανάγκη, είτε στον τάφο είτε στον ναό.

 ■Τὰ μνημόσυνα θὰ πρέπει νὰ γίνονται τὴν ἡμέρα ποὺ πρέπει, αν αυτό είναι εφικτό, αλλιώς κατ’ οικονομία και μόνο ο ιερέας θα επιτρέψει την τέλεση του, νωρίτερα ἢ ἀργότερα.

 ■Τὸ σπάσιμο γυάλινων ἀντικειμένων ἢ ἄλλων τοιούτων, το σκέπασμα των καθρεφτών και των τηλεοράσεων για άγνωστο λόγο και η απαίτηση των συγγενών από τον ιερέα να κάνει αγιασμό στο σπίτι του αποθανόντος για να φύγει το κακό, εἶναι ἄκρως εἰδωλολατρικές συνήθειες και είναι καιρός με την καθοδήγηση των ιερέων μας, να εξαλειφτούν από την παράδοση της Εκκλησίας μας.

 ■Στὰ μνημόσυνα παραθέτουμε καὶ εὐλογοῦνται μόνο καλῶς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι) "ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει.", ὡς ἐνδεικτικὰ τῆς Ἀναστάσεως καὶ ὄχι ἀλλα ὑποκατάστατα (κουλουράκια-ψωμάκια-γλυκά κ.τ.λ.

■Τὸ πρῶτο Σάββατο τῆς Τεσσαρακοστῆς δὲν εἶναι «Ψυχοσάββατο»,  

ἀλλὰ ἑορτάζουμε τὸ «διὰ κολλύβων» θαῦμα τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος, οπότε πρώτα διαβάζει ο ιερέας το κόλλυβο του Αγίου και κατόπιν διαβάζει τα κόλλυβα που φέρνουμε για τους κεκοιμημένους αδελφούς μας.

 ■Στὰ Ψυχοσάββατα μποροῦμε νὰ παραθέτουμε κόλλυβα εἴτε στην Εκκλησία, στον Ἑσπερινὸ τῆς Παρασκευῆς και στὴν Θεία Λειτουργία τοῦ Σαββάτου, εἴτε στα κοιμητήρια, κατόπιν συννενοήσεως με τους ιερείς, το Σαββάτο μετά την Θεία Λειτουργία, είτε καὶ στὰ δύο. Πρόκειται περὶ τῆς ἰδίας ἀξίας, ἀφοῦ ἡ ἴδια ἀκολουθία διαβάζεται.

 ■Τὰ εὐλογηθέντα κόλλυβα δεν τὰ πετάμε ποτέ στὰ σκουπίδια, παρά μόνο τα μοιράζουμε σε γνωστούς και φίλους εις μνημόσυνο και συγχώρεση του αποθανόντα.

  Υ.Σ  : Αν ψάξουμε και στα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα κάθε τόπου θα βρούμε σίγουρα και άλλες συνήθειες των ανθρώπων, άλλες σωστές και άλλες εντελώς λανθασμένες. Για τον λόγο αυτό πάντα για ότι απορία έχουμε να ερωτούμε τον ιερέα που σίγουρα ξέρει κάτι παραπάνω από εμάς σ’ αυτά τα θέματα.

Ο Θεός να αναπαύσει τις ψυχές όλων των κεκοιμημένων αδελφών μας!!!

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τελίδης