ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ ΓΕΝΙΚΑ

   

*Ε ί δ η σ ι ς :

     Στον ολοκαίνουργιο και υπέργειο Ιερό Ναό μας, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, στους Ανθόκηπους της Νέας Ευκαρπίας, στα πλαίσια του Ψυχοσάββατου του Αγίου Δημητρίου των Θεσσαλονικέων, θα τελεσθεί Τρισάγιον και θα διαβαστούν κόλλυβα εκ του ιερέως μας, στο τέλος της Αγρυπνίας μας, που θα γίνει στο καινούργιο Παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2023, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ενώ το ίδιο θα επαναληφθεί και την επομένη, Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023, στις 10.00 το πρωΐ. 

...Καλό παράδεισο στα "πεθαμένα" σας

 & Καλόν Αι Δημήτρη!!!

*άρθρον του π. Χρυσοστόμου Τελίδη

Εν Ανθοκήποις Νέας Ευκαρπίας, Δυτική Θεσσαλονίκη, Μακεδονία, Ελλάς. 

Φθινόπωρο-Χειμώνας 2023-2024. Τετάρτη 18η Οκτωβρίου 2023...

********************

Το Ψυχοσάββατο  των Θεσσαλονικέων...

...του Αγίου Δημητρίου.

ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ ΓΕΝΙΚΑ 

 * Ποιὰ εἶναι, πότε καὶ γιατί τελοῦνται.

    Μέσα στὴν ἰδιαίτερη μέριμνά της γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, ἡ ἁγία  Ὀρθόδoξη Ἐκκλησία μας ἔχει καθορίσει ξεχωριστὴ ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος αφιερωμένη στους κεκοιμημένους αδελφούς μας, που είναι το Σάββατο.

    Ὅπως ἡ Κυριακὴ εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, ἔτσι καὶ τὸ Σάββατο εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν κεκοιμημένων, γιὰ νὰ τοὺς μνημονεύουμε καὶ νὰ ἔχουμε (ἐπι)κοινωνία μαζί τους. Σὲ κάθε προσευχὴ καὶ ἰδιαίτερα στὶς προσευχὲς τοῦ Σαββάτου ὁ πιστὸς μνημονεύει τοὺς οἰκείους, συγγενεῖς καὶ προσφιλεῖς, ἀλλὰ ζητᾶ καὶ τὶς προσευχὲς τῆς Ἐκκλησίας γι᾿ αὐτούς.

     Στὸ δίπτυχο (χαρτάκι), ποὺ φέρνουμε στην εκκλησιά  μαζὶ μὲ τὸ πρόσφορο, την "λειτουργιά" που θα χρησιμοποιήσει ο ιερέας στην Αγία Πρόθεση, αλλά και τις υπόλοιπες προσφορές μας, λαμπάδες, λάδι, κρασί, θυμίαμα και άλλα, γιὰ τὴν Θεία Λειτουργία, ἀναγράφονται τὰ ὀνόματα τῶν ζώντων καὶ τῶν κεκοιμημένων, τὰ ὁποῖα και μνημονεύονται από τους ιερείς μας στην Αγία Πρόθεση την ώρα της Προσκομιδής, υπέρ συγχωρήσεως των αμαρτιών και αναπαύσεως των ψυχών τους.

     Ὁ λόγος ποὺ καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία μας τα Ψυχοσάββατα, παρ᾿ ὅτι κάθε Σάββατο εἶναι ἀφιερωμένο στοὺς κεκοιμημένους, εἶναι ὁ ἑξῆς: 
Ἐπειδὴ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθαναν μικροὶ σὲ ἡλικία ἢ στην ξενιτιὰ ἢ στὴν θάλασσα ἢ στὰ ὄρη καὶ τοὺς κρημνοὺς ἢ καὶ μερικοί, λόγῳ πτωχείας, δὲν ἀξιώθηκαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, «οἱ θεῖοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι ἐθέσπισαν τὸ μνημόσυνον αὐτὸ ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων Χριστιανῶν». Συγχρόνως δέ, ἐνθυμούμενοι καὶ ἐμεῖς τὸν θάνατο, «διεγειρόμεθα πρὸς μετάνοιαν».

    Η Ορθόδοξος Ανατολική  Εκκλησία σε ετήσια βάση έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία και τα αφιερώνει στους απ΄ αιώνος κεκοιμημένους αδελφούς της. Αυτά είναι τα μεγάλα Ψυχοσάββατα, το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής. Γιά τήν ἱστορία καί μόνο ἂς γνωρίζουμε ὅτι η καθιέρωση τοῦ Σαββάτου πρό τῶν Ἀπόκρεω ὡς Ψυχοσαββάτου, έγινε μᾶλλον και αυτό κατ᾿ ἀπομίμησιν τοῦ Σαββάτου πρό τῆς Πεντηκοστῆς, που ήταν και το μόνο που υπήρχε αρχικά.

    Βέβαια η αγάπη των ανθρώπων για τους δικούς τους, που δεν ζουν  πια μαζί τους, δημιούργησε την εκκλησιαστική παράδοση άλλων τεσσάρων ψυχοσάββατων, που δεν συμπεριλαμβάνονται όμως στο Τυπικό της Εκκλησίας μας. Αυτά είναι, το Ψυχοσάββατο της Τυρινής, το Σάββατο της α΄ εβδομάδος των νηστειών, όπου και εορτάζουμε το «δια κολλύβων» θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, αλλά και το Σάββατο του Λαζάρου. 

       Για εμάς τους Θεσσαλονικείς, ένα ακόμα Σάββατο ξεπροβάλλει μέσα από το τοπικό τυπικό της Εκκλησίας μας, κυρίως όμως στην παράδοση της πόλης μας, και μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τους πεθαμένους οικείους και συγγενείς μας, το Σάββατο πριν την εορτή του Αγίου  Δημητρίου.

       Συγκεκριμένα όμως για φέτος, επειδή θα τελεσθεί Αγρυπνία την Παρασκευή 20 προς Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023, προς τιμήν του Αγίου Χριστοδούλου του εν Πάτμω, για την λόγο αυτό τα Τρισάγια του Ψυχοσάββατου του Αγίου Δημητρίου των Θεσσαλονικέων και το διάβασμα των κολλύβων από τον ιερέα μας θα γίνει, αρχικά στο τέλος της Αγρυπνίας, 

λίγο μετά τα μεσάνυχτα, γύρω στις 12.30 π.μ. αλλά θα επαναληφθεί και την επομένη,  για όσους δεν μπόρεσαν να παραστούν τόσο αργά στην Αγρυπνία μας, το Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023. 

      Η ευλογημένη αυτή συνήθεια, να τελούνται δηλαδή τρισάγια και να διαβάζονται κόλλυβα, τις Παρασκευές και τα Σάββατα πριν τις εορτές των πολιούχων των πόλεων και των χωριών στον ελλαδικό χώρο, την συναντούμε και σε πόλεις του εξωτερικού με έντονο το ελληνικό στοιχείο, τις παραδόσεις και τα έθιμα, όμως εδώ στην Θεσσαλονίκη τελείται καθολικά, από όλα τα νοικοκυριά και σ' όλες τις Ενορίες και αυτό γιατί ο Άγιος Δημήτριος δεν είναι μόνο ο Πολιούχος της Πόλης μας, της Νύμφης του Θερμαϊκού, της όμορφης και προσφυγομάνας Θεσσαλονίκης, αλλά και των ανθρώπων της, που τον έχουν ως προστάτη και φύλακα, ενώ όλη η πόλη τις ημέρες αυτές εορτάζει και πανηγυρίζει τα λεγόμενα "Δημήτρια" προς τιμήν του, με όποιο τρόπο και με μεγάλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες, αλλά και Δοξολογίες και καλεσμένους επισήμους από παντού. Χρόνια Πολλά Θεσσαλονίκη!!!

      Ένα ακόμα Ψυχοσάββατο θα βρούμε στην παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Βουλγαρίας, το Σάββατο προ της Συνάξεως των Αρχαγγέλων. Αν εξετάσουμε δε ενδελεχώς τις τοπικές παραδόσεις της Ορθοδόξου και ένδοξης ελληνικής γης θα βρούμε και άλλα Ψυχοσάββατα, τα οποία όπως προείπαμε δημιουργήθηκαν από την αγάπη των πιστών για τους αποθανόντες συγγενείς και οικείους τους. 

* Το νόημα των Ψυχοσαββάτων.

#Με το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής,

διατρανώνεται η πίστη μας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια (επί γης)  γιορτάζουμε κατά την Πεντηκοστή. Μέσα στη Μία και Ορθόδοξη Εκκλησία μας περιλαμβάνονται και η στρατευομένη εδώ στη γη, αλλά  και η θριαμβεύουσα στους ουρανούς.

#Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω,  

έχει θεσπιστεί γιατί η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη την φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει όταν Αυτός το κρίνει, μεταξύ των υιών της  Επουράνιας Βασιλείας Του.

  Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΟΛΛΥΒΟΥ

    Κατά τή διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης μας, το κόλλυβο συμβολίζει τήν Ἀνάσταση τῶν φθαρτῶν σωμάτων μας.

"Ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει. 

(Ἐκ τοῦ κατὰ Ἰωάννην Κεφ. 12: 17-50)

Ὅπως ὁ σπόρος τοῦ σταριοῦ, ἀφοῦ θαφτεῖ καί σαπίσει, ἐν συνέχεια φυτρώνει, βλασταίνει καί δίνει καρπό. Ἔτσι πιστεύουμε καί γιά τούς κεκοιμημένους ἀδελφούς μας. Ἀφοῦ ἐνταφιασθεῖ τό σῶμα, σαπίσει καί λιώσει, στή συνέχεια θά ἀναστηθεῖ κατά τήν Ἀνάσταση τῶν πάντων καί θά ζήσει αἰώνια στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

       Δέν ἔχει σημασία ἄν εἶναι πιάτο ἤ δίσκος, ἁπλό ἤ    ἐξεζητημένα στολισμένο τό κόλλυβο που φέρνουμε στην εκκλησία για να διαβαστεί από τον ιερέα και μετά να μοιραστεί σε συγγενείς και φίλους μας. Ἡ σημασία δίνεται πρώτα και κύρια στό ὑλικό καί στήν πνευματική του προέκταση.

ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ 
ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΙΣΑΓΙΑ & ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ

    Σύμφωνα με τους Αποστόλους τα τρισάγια και τα μνημόσυνα είναι τα εξής:

■Τὰ «τριήμερα» συμβολίζουν τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μετὰ τὴν τριήμερη παραμονή Του στὸν τάφο καὶ τελοῦνται μὲ τὴν εὐχὴ ν᾿ ἀναστηθεῖ    καὶ ὁ νεκρὸς στὴν οὐράνια βασιλεία (Τρισάγιον)

■Τὰ «ἐννιάμερα» τελοῦνται γιὰ τὰ ἐννέα τάγματα τῶν αΰλων ἀγγέλων, μὲ τὴν εὐχὴ νὰ βρεθεῖ κοντά τους ἡ ἄϋλη ψυχὴ τοῦ νεκροῦ (Τρισάγιον)

■Τὰ «τεσσαρακονθήμερα» τελοῦνται γιὰ τὴν Ἀναλήψη τοῦ Κυρίου, ποὺ ἔγινε σαράντα μέρες μετὰ τὴν Ἀνάστασή Του, μὲ τὴν εὐχὴ νὰ «ἀναληφθεῖ» καὶ ὁ νεκρός, νὰ συναντήσει τὸ Χριστὸ στοὺς οὐρανοὺς καὶ νὰ ζήσει γιὰ πάντα μαζί Του (Μνημόσυνον)

■ Τὰ «ἐτήσια», τέλος, τελοῦνται τὴν ἐπέτειο  ἡμέρα τοῦ  θανάτου, σὲ  ἀνάμνηση τῶν γενεθλίων τοῦ νεκροῦ, καθώς, γιὰ  τοὺς πιστοὺς χριστιανούς, ἡμέρα τῆς ἀληθινῆς γεννήσεως εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ  σωματικοῦ θανάτου καὶ τῆς μεταστάσεως στὴν αἰώνια ζωή   (Μνημόσυνον)

    Μνημόσυνα και Τρισάγια ἀντίστοιχα μὲ τὰ παραπάνω, χωρίς αυτά βέβαια να συμπεριλαμβάνονται στο τυπικό της Εκκλησίας μας, μα περισσότερο στην παράδοση της και στην ανάγκη εκδήλωσης της αγάπης των ανθρώπων για τους οικείους τους που δεν ζούν πλέον μαζί τους, τελοῦνται τὸν τρίτο, ἕκτο καὶ ἔνατο μῆνα ἀπὸ τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου, («τρίμηνα», «ἑξάμηνα», «ἐννεάμηνα») κατόπιν αδείας και "ευλογίας" του εφημερίου  ιερέως που είναι και ο καθ’ ύλην αρμόδιος να αποφασίσει. Τρισάγια δε, διαβάζονται εκ του ιερέως οποτεδήποτε εμείς το θελήσουμε είτε στα μνήματα, είτε και στην εκκλησία της Ενορίας μας, ετοιμάζοντας ένα πιάτο κόλλυβο, το οποίο διανέμεται ευλογημένο πια στους οικείους και στους φίλους μας (συχώριο), αλλά προσφέροντας και την λαμπάδα, το λάδι, το κρασί, το πρόσφορο, το θυμίαμα, αλλά και οτιδήποτε άλλο κρίνουμε εμείς απαραίτητο, για την ψυχή του αποθανόντος.  

     Τὴν μεγαλύτερη βέβαια ὠφέλεια στοὺς νεκροὺς τὴν προξενεῖ  ἡ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας στὴ μνήμη τους, γιατὶ τότε, μὲ τὶς μερίδες τους στὸ ἅγιο δισκάριο... 

«ἐνώνονται ἀόρατα μὲ τὸν Θεὸ καὶ  ἐπικοινωνοῦν μαζί Του καὶ παρηγορούνται καὶ σώζονται καὶ εὐφραίνονται ἐν Χριστῷ» 
(ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης).

   Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ εἰδικὰ γιὰ κάθε νεκρὸ μνημόσυνα, ἡ Ἐκκλησία ἔχει στὶς καθημερινὲς ἀκολουθίες της, γενικὲς δεήσεις γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, ὅπως εἶναι λ.χ. τὸ νεκρώσιμο μέρος τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεσονυκτικοῦ καὶ οἱ σχετικὲς ἀναφορὲς στὶς «ἐκτενεῖς δεήσεις» τοῦ Ἑσπερινοῦ, τοῦ Ὄρθρου καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας. Πρέπει νὰ σημειωθεῖ, ἂν καὶ αὐτονόητο, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τελεῖ μνημόσυνα μόνο για τοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς ποὺ κοιμήθηκαν μέσα στοὺς κόλπους της.

ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ

   Θὰ πρέπει, τέλος, νὰ ἐξηγήσουμε ὅτι πολλὰ λάθη ἀπὸ τὴν    ἄγνοια τοῦ  παρελθόντος  

ἔχουν φτάσει ὡς τὶς μέρες μας, καὶ θὰ πρέπει ἄμεσα νὰ διορθωθοῦν.

 ■Τὰ μνημόσυνα και τα Τρισάγια που επιτάσσει η Εκκλησία μας θὰ πρέπει νὰ γίνονται τὴν ἡμέρα ποὺ πρέπει (στις 3 & στις 9 ημέρες το Τρισάγιον και στις 40 ημέρες & στον χρόνο το Μνημόσυνον), αν αυτό είναι εφικτό, αλλιώς κατ’ οικονομία και μόνο ο ιερέας θα επιτρέψει την τέλεση του, νωρίτερα ἢ και ἀργότερα.

 ■Τὸ να φτύνουμε τον κόρφο μας, το να χτυπάμε ξύλο, το σπάσιμο γυάλινων ἀντικειμένων ἢ ἄλλων τοιούτων... "χαριτωμένων" συνηθειών μας, το σκέπασμα των καθρεφτών και των τηλεοράσεων για άγνωστο λόγο και η απαίτηση των συγγενών από τον ιερέα να κάνει αγιασμό στο σπίτι του αποθανόντος για να φύγει το "κακό", εἶναι ἄκρως εἰδωλολατρικές συνήθειες και είναι καιρός, με την καθοδήγηση των ιερέων μας, να εξαλειφτούν από την παράδοση της Εκκλησίας μας.

 ■Στὰ μνημόσυνα παραθέτουμε καὶ εὐλογοῦνται από τους ιερείς, μόνο καλῶς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι) ὡς ἐνδεικτικὰ τῆς   Ἀναστάσεως καὶ ὄχι ἀλλα ὑποκατάστατα (κουλουράκια-ψωμάκια-γλυκά κ.τ.λ. τα οποία αν θέλουμε μπορεούμε να προσφέρουμε στους οικείους μας μαζί όμως απαραίτητα με το ευλογημένο κόλλυβο)

 ■Τὸ πρῶτο Σάββατο τῆς Τεσσαρακοστῆς δὲν εἶναι «Ψυχοσάββατο» , ἀλλὰ ἑορτάζουμε τὸ  «διὰ κολλύβων» θαῦμα τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος.

 ■Στὰ Ψυχοσάββατα μποροῦμε νὰ παραθέτουμε κόλλυβα εἴτε στην Εκκλησία, στον Ἑσπερινὸ τῆς Παρασκευῆς, παραμονή του Ψυχοσάββατου, είτε ανήμερα στὴν Θεία Λειτουργία τοῦ  Σαββάτου, εἴτε στα κοιμητήρια, κατόπιν συννενοήσεως με τους ιερείς, το Σαββάτο μετά την Θεία Λειτουργία, είτε καὶ στὰ δύο. Πρόκειται περὶ τῆς ἰδίας ἀξίας, ἀφοῦ ἡ ἴδια ἀκολουθία διαβάζεται.

 ■Τὰ εὐλογηθέντα κόλλυβα δεν τὰ πετάμε ποτέ στὰ  σκουπίδια, ενώ προσέχουμε να μην τα ρίξουμε κάτω, ούτε να τα πατήσουμε, παρά μόνο τα μοιράζουμε σε γνωστούς και φίλους εις μνημόσυνο και συγχώρεση του αποθανόντα.

  Υ.Σ : Αν ψάξουμε και στα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα κάθε τόπου θα βρούμε σίγουρα και άλλες συνήθειες των ανθρώπων, άλλες σωστές και άλλες εντελώς λανθασμένες. Για τον λόγο αυτό πάντα για ότι απορία έχουμε να ερωτούμε τον ιερέα μας, που σίγουρα ξέρει κάτι παραπάνω από εμάς...τουλάχιστον σ’ αυτά τα θέματα!!!

«…Κύριε ανάπαυσον τας ψυχάς των κεκοιμημένων δούλων σου, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προππάπων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ημών, εν τόπω χλοερό, εν τόπω  αναψύξεως, ένθα απέδρα οδύνη, λύπη και στεναγμός…»

Ο Θεός να αναπαύσει τις ψυχές 

όλων των κεκοιμημένων αδελφών μας!!!

Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τελίδης